NU A NOG KIÑ HILÔLÔMBI NI BINIIGANA GWÉ A NOÑ I NJEL YÉ

NU A NOG KIÑ HILÔLÔMBI NI BINIIGANA GWÉ A NOÑ I NJEL YÉ

 

            Hikii kel di nog kiñ Hilôlômbi. Hikii kel di nog biniigana  bi Hilôlômbi .

Ndi a we nu u nog kiñ yé ni biniigana gwé, b’a u nkil i njel Hilôlômbi ? Kii u mbemb le u kee yag Hilôlômbi ? B’a wemede u ntehe bé le biniigana bi len, bi nyumus we ? Bi nkiha we i njel bitek, nyôba, nkoda, bitembee i ke ni bisu.

Bôt ba kôba ba bé nog ngandag makiñ ni ngandag biniigana ndi ba yiga tehe le maliga ma Hilôlômbi ma yé nlélém tjai di tjai. Jon ba nsébél nye le Kimaltjai. Jon ba neebe i noñ i  njel yé. Ni Hilôlômbi a ti bo yi ni pék le ba ba kunde i pes bigwelmoo ni i pes i ôt mahoñol. Inyuule yi yon i yé mut.

I mam mana mon ma bi boñ man mee le a soohe Hilôlômbi le a waa bañ pôdôs nye, le a waa bañ ti nye biniigana inyuu I boñ le a kônde bana banga hémle, inyuule Hilôlômbi a nyônôs i jam a mbôn.

           

 

 

Yaônde, 10 hikañ 2009

NkamPondiPondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

LIBOG MBOG HILÔLÔMBI

LIBOG MBOG HILÔLÔMBI

 

            B’a i gwom Hilôlômbi a nheg di nkena gwo kikii i nsômbla ? I bôdôl bie, binuga, dinuni, malép, mabui i ke bisu.

Inyuukii lom pubi a nsa i sôñ kondoñ i len ini ? Yom bôt ba      len ba nhôya yo ini le minkañ mi  malép le e . Ingéda lipan li ta habé, malép  ma ta habé.

 

Di nlama bé nol binuga bi nhôôlag bé, nlélém inyuu dinuni i ke bisu. Inyuule binuga, dinuni ni bie i ke bisu bi mboñ le mbog Hilôlômbi i nkwo bé. Jon di nlama bel simngañ, yap, ndôngô, kukjok, mbéya, njap i ke bisu. Di nlama bel mabui Man mee a nlama bana e i su mbédgé i ndap yé.

 

 Mbog Hilôlômbi i yé mam Hilôlômbi a bi heg i bôdôl bi béé .  Hilôlômbi nyen a nyi inyuukii a bi heg i mam ma. Jon man mee a nlama bé ôbôs i mam Hilôlômbi a bi heg. Me yé njee? Me gwé kii?

 

Yaônde, 03 Maye Sép 2017

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

MATIBLA MÉS

MATIBLA MÉS

 

            Kii i yé matibla? Matibla wee ingéda mut a nkon i nsômbla le ba tibil nye. Yom i ba mboñ we tole yom i u ngwééna.

Di nla ki kobol i buk ini le matibla ni kal le hala a yé manjel i tibil nkokon le a témna mbôô.

I bale bo ndi mbahal i gwé we, u nyoñ lise tôk , u pat bisosoñ gwé, u hôô, nwaa u nke i lap bisai. Hala a ñunda bés le bôt ba kôba ba bé yi ngim matibla kikii bo loo i ngang i  ñôm we, nyoo i nkogoo we i ke bisu. Um a yé matibla. Bambombog ba nla sés mimbu mi mbe.

         Ngim makon i ngwé kikii bo kon bombo, makon ma ñem , makon ma matjél i ke bisu . Jon mut a wo bañ nyuu i ke i lap bisai ingéda a nkon tole ba nkep nye makele le a semba ngim makon. U nla ki semba ngim makon ingéda u nhooba nkwaha lañ.

 

Ngog Mapubi, 03 maye sép 2017

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

LIBÉHBA

LIBÉHBA

 

     Hala a yé bitandi tole bandéénga ba ba édi tole ba nkiha ntôñ. Ingéda i nyen ba nkal le libéhba. Hala wee yom yada i yé bisu, ini pe i noñog. Wee yom yada i noñ i bisu tole i nlo i mbus i bisu. Kikii hihéga pa ni sogoo. Jon u nog le, pa i nke bé le sogoo i yégle. Nlélém ki nyen u gwé mbôba jala ni nkônôs. Di mpot hala ingéda munlôm a nkiha ni mudaa ikété sép.

      Libaba li mpôôna ni i bug ini le libéhba ndi li ngwélaha ingéda ngaba bum.

 

 

                YAÔNDE, 16 biôôm

NGOG LITUBA

NGOG LITUBA

 

Bôt ba ntat Ngog Lituba ba yé i canton Bati. Kélén kilôméda i 6, Mbuge  kiloméda i 5, Nyambat méda i 2 ni ndôbékim kiloméda 11. Gwét bi 1914 i pam i nwi 1918 bi bi luhul Kélén, Mbuge ni Ndôbékim. Ngog Lituba i nsôñ bon ba Ngog Lituba. Jon  hikii nwi ba nkena kôp, kembee, minkônô ni môô ma nkoñ inyuu i sul basôgôl.

 

Jaman i nwi 1914 ba gwés le ba yi kii i yé i Ngog Lituba. Bipada bi Pulasi bo ibale ni nti bé bés ngui i Ngog Lituba ni nke i mok i Ngambe. Bibada bi bi yoñ hikuu ba kena i Rôma.

 

Kii i bi bôña i Ngog Lituba i nwi 1914 i pôla bambombog ni base ? kii di nsômbôl i Ngog Lituba? Kii Ngog Lituba i mbôñôl bés ? I mbôdôl Égiptô mbog yon i bé  kena litén. Hilôlômbi nyen a bi ti yi, pék ni ngui le litén li mee li tjé bañ (mbog, um, ngé, njék, njañngumba i ke bisu). Man Nyambat Hilôlômbi a nti nye ngui ni yi i tat Ngog Ltuba. Jaman, Pulasi ni bipada ba ngwés yilis man mee wañ.

 

Ngog lituba a yé pék ni yi i mut . Hilôlômbi nyen a mboñ  Ngog Lituba ni banga yé. Inyuu man Bati Ngog Lituba i bi kwél ha i homa nu. Di nyén  i Ngog Lituba 300 i nwi. I mut a nsemel a mbol i Ngog Lituba. I yom u ntehe bé yon i ntat we. Bôt ba kôba ba yé i Ngog Lituba. Nôgôl isoñ bo nyuñ to ingéda ba nwo. Me yé njee? Me gwé kii ? Hala nyen a yé mbog.

 

Pada yada man Pulasi a ba i ntôñ i lôgbikôi a nai le a njôp i Ngog Lituba. Hala a béé i nwi 1940. Bôt ba ti nye maéba le a boñ bañ i jam li inyuule wee a nke i soñ i basôgôl bés. Hala a yé kila. Pada nye a nyan makañ ni mam ma satan. Wee kel yada a bi jôp i Ngog Lituba ni nye a tisba bihés bi nwoga wada. I mbus i jam lini pada a beha kon. A bana ngaa nyo ndi i bé kôyôp bé. A nhénd le hyuu. Hikii mut a bé le a tehe nye i lap bisai lihala . Ndék ngéda i mbus a wo ikété ngandag njôhge, a nhuñbege le minhindô nwominsôna mi nidba. I kel majôna mé bishop Le Mailloux man Pulasi a bag i nlélém litén li pada  (Breton) nyen a ba kena majôna i kodol soñ. Limut li bé i yokel nu . Ba jôp i kôdol soñ, ba tôbôk tjémbi di David . Hanyen nkeya  nyôi i ba mu i mbôm mbasa, i nyodi i ke i kôba munu i ngii nkuu u mim. Bôt bobasôna ba ke i ngwé, bishop mut bisu, ba yék nkuu u mim isi , ba tjôô wo. Nkeya  nyôi i bi nkéñ lijubul li kodol soñ yom i nlel ngéñ i baa i mbus mbôm nop a kohi, a nno i pam maye ma kel i bé noñ ha . Hanyen bilôs bi bôt bi kee i jô mim u pada. ( Hebga Meinrad in sorcellerie inades editions, Abidjan).

 

Ngog Mapubi, 03 maye sép 2017

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

MAKENGE MÉS

 

MAKENGE MÉS

 

Lioñ :	Bunga	Ni ndomboo, hala a yé nhôôlag hikôbôl
	Ntet kôp	Lisee li lién
	Hikamba (nsômbi)	Minkôô   mi biwada ( wada a yé man e)
	Jai	Banguña (tjai di ngang ( man lién) )
	Jai ni libandô	Kék i nlet ngandag i gwé biloo
Litjo	Ntjobo
	Séya likôl	Mbéya ( e  i  )
	tôk likôl
	dikuu
	Lindum ( mbôm ngom)
Lioñ :	Hikula (tjobi)	Mbamba  i njañ
	Nsôñ  (tjobi)
Lioñ :	Sel	Mioñ tole  lika tole mbamba i jañ
	Nsaangô
	nkwei
Lioñ :	Hole	Masee tole banguña
	yééne	Mioñ tole bikék

 

Di ntjé i gwom bôt ba kôba ba bi yigle bés. Ibale bo u nyi kaat éba me likenge u nyi boñ. Inyuu hala nyen di bana suhul  nyuu, di bel bi e bi  bi nhôla bés i kena likenge li bôt ba kôba ni bisu. Hala a kena bés i njel kunde, i bana bigwel moo.

	Yaônde, 03 maye sép 2017 Nkam Pondi Pondi http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

 

Lioñ :	Bunga	Ni ndomboo, hala a yé nhôôlag hikôbôl
	Ntet kôp	Lisee li lién
	Hikamba (nsômbi)	Minkôô   mi biwada ( wada a yé man e)
	Jai	Banguña (tjai di ngang ( man lién) )
	Jai ni libandô	Kék i nlet ngandag i gwé biloo
Litjo	Ntjobo
	Séya likôl	Mbéya ( e  i  )
	tôk likôl
	dikuu
	Lindum ( mbôm ngom)
Lioñ :	Hikula (tjobi)	Mbamba  i njañ
	Nsôñ  (tjobi)
Lioñ :	Sel	Mioñ tole  lika tole mbamba i jañ
	Nsaangô
	nkwei
Lioñ :	Hole	Masee tole banguña
	yééne	Mioñ tole bikék

 

Di ntjé i gwom bôt ba kôba ba bi yigle bés. Ibale bo u nyi kaat éba me likenge u nyi boñ. Inyuu hala nyen di bana suhul  nyuu, di bel bi e bi  bi nhôla bés i kena likenge li bôt ba kôba ni bisu. Hala a kena bés i njel kunde, i bana bigwel moo.

	Yaônde, 03 maye sép 2017 Nkam Pondi Pondi http://antoinepondipondi.blogspot.com