MBAN I NLOO NGOBOG, NDI NDUTU U BAT BÉ

Di nla kobol i bug ini le mban ni kal le, ingéda sômbôl i mut i mboñ nye le, a ntémb bé ni mbus ni i jam a nkit le a mboñ. Hala wee mban i yé ômsiñ ni i jam a nkit.
Ngobog a nlôl i bug ini le likop. Hala a yé njel inyu i yi jam, inyu i yi ôô ngim yom i ke ni bisu.
Di nla kobol i bug ini le ndutu ni kal le, ingéda u nnôgda bé nyuu yoñ longe, ndi i pamak ki le u nihbe bé i jam li.
Ingéda u nigil mam, to ibale u nog bé, u waa bañ nigil. Wa yiga sôk yi i mam u nigil. Hala a yé nlélém ibale bo u mboñ ngim jam. Jon u yéñ bañ i lôô likaň tole bikokoba. Jon u pabla, u bôk. Inyule mban i mpamna we i bemb ngéda yoñ ibabé i tééda le ngéda i ntagbe we. U gwéé len, u ke len, u pot len, wee bisimba bi. Jon i mut a nihbe nyen a nje mabaa ma binuga. Jon yéñ ndi wa léba, ibale bo u nwaa yéñ, wa léba bé. Ibale bo ndi u nsal bé bijek gwoñ, ndi u nuñlag gwo ni nkoñ hisi, wa je bijek bi biloñ bipe. Ni we u yila nkol biloñ bi.
Mban u yé ngim lem i mut a ngwééna. I mut a nyôi mbog yé, a njés bé boña wé. I ntén mut ini i mbéna ba mut pélék. Ndi i mut a gwé mban, a nyi le matôi ma nop ma poñglag liaa, ma tôp jo. A yik ki le, tatam i num i nkwo yomede, ndi i nkwo bé i nyo i mut.
Jon i mut a ngwés ba ngwélés, a nlama ba mut a gwé mban.



Yaônde, 31 hikañ 2008
Nkam PONDI PONDI





Yômôg


I bug ini le yômôg i nlôl i bug ini le yôm, hala wee yimil. Jon yômôg i yé mut a ntjél libag jé li ngwélés. Hala a yé mut a ngwés bé yi ligwé jé li mbog, nseñ i pot hop wé ligwéyag, nseñ i mahol mé, ma mbai yé, ma loñ yé, nseñ i mbog yé, nseñ i ôô bisélél gwé, nseñ i sal bijek gwé ni i nuñul gwo ni nkoñ hisi, nseñ i bégés ngeñ, nseñ i bégés mambén ma Hilôlômbi, nseñ i bégés mambén ma loñ mee i ke ni bisu.
Mut kôba nye: u yé u nimil bikai, u nigne makoñ i tén e keñi. Hala wee ingéda u gwééba bé, u nlama pidne maaisoñ nu a yé ñômôg minkañ isi. Hala a yé kimasoda le i mut a yi le a nyôm, a nla kil i kokok, hala wee a ngwés nigil i yi ligwé jé li mbog, i pot hop wé i ligwéyag, i je bijek gwé, i sak malok mé i ke ni bisu.
B'a a we nu u ñañ lipep lini u nyôm? Inyu kii u ntjél libag joñ li ngwélés? Kii u mbemb?

Yaônde, 02 dipos 2008
Nkam PONDI PONDI


LIADA


Ingéda basôgôlsôgôl ba bi pam i Ngog Lituba, ba bi bot liada ni Hilôlômbi, inyule nyen a bi tat bo, ndi ba bii niñ yap i moo méé. Inyu hala nyen man mee a nsôble man a ngwé ingéda yaa yé i mpam, hala wee dilo ditan inyu man munlôm, dilo dina inyu man muda. Ndi man mee a bi tehe le hala a kôli bé. Jon a bi kit le man munlôm a nlama kweeba.
Likwee li ñunda liada li man mee ni Hilôlômbi, Nwet wé. I munlôm a yé nkweebaga, wee a ñeebe le Hilôlômbi a yé nsaibag, ni ki le nyen a yé Bayemlikok inyule a ngwés le likwee jé li tagbe.
I mbus likwee, isañ mbai a ñaña ngand inyu i ti Hilôlômbi mayéga ni bibégés. Jon inyu man munlôm, i mbus sôble ni likwee, yom i nyégle nye, libii muda. Wee a nyônôs liada li Hilôlômbi, ni nye a njôp i ntôñ i Hilôlômbi. Hala wee a nlama bégés mambén ma Holôlômbi ni Hilôlômbi nyemede. A nlama niiga mbôda yé i yi liada li man mee ni Hilôlômbi. Jon lingwélés li nlôô i bégés mambén ma Hilôlômbi. Banga man mee a yé mut a nyônôs likak jé.
Ngond mee a mpôôna bé likôndô ni munlôm a tabé nkweebaga.
Man mee a nkon bé woñi ingéda a nhémle Nwet wé inyule Hilôlômbi a yé ni nye, ni nye a nyémbél mam ma niñ. Ndi a yé a kôm nye mbus, a yôm yak loñ mee inyule Hilôlômbi a nim nye yi ni pék, ni nye a nyi bé i kel a témb a loo nyen ba nsébél le Njombongo.

Yaônde, 21 dipos 2008
Nkam PONDI PONDI

HOP

Di nla kobol i bug ini ni kal le hala a yé bibug bi mpam i nyo i mut i boñ le mut numpe a nog nye i pes mahoñol, i pes i yi i ke ni bisu. Inyu hala nyen mut a nlama yoñ tat ni i yom i mpam i nyo wé. Inyule hop woñ won u yis bôt i ntém mut u yé. Jon u nog le, ba hi yilag jam i ñem mut.

Ngandag mam i yé i niñ i i mboñ we le u yoñ tat ingéda u mpot mo. Kikii ihéga ingéda u mbénge mahol ma ngii ni hisi. Kii i nheg gwo? Inyu kii Nheg a bi hega? Njee a bi heg Nheg? Nheg a bana ngim lisuk? B'a libot li gwé ngim nwaa? Inyu kii Nheg ibale bo a yé Bayemlikok a bi heg i mbog ini i kôli bé? B'a Nheg a yé Batuupék? Inyu kii a bi yoñ ngandag ngéda inyu i heg mbog?

I len ini di nyi le i ngii ni hisi ngim yom i yé, i ba nsébél le yom i yiñmba (matière manquante) i i gwé bé bitutunga (particules) to dibot (atomes) kikii yom (matière) yés, inyule i gwé bé ñem ibot (nucléaire). Jon di nla bé tihba yo to nigil yo.

Ingéda u nyoñ i yom ini le mbebi, u ntehe le libag li mbedi li nhéñha bé ni i njel ini le mbebi i yé mbog yosôna. Ngim homa i tabé le mbebi i mpam bé, ndi inyu kii di nlama pek mbebi? Inyu kii mbebi i yé mbog yosôna? Ibale bo ndi u mpénda i yom u ntehe, lelaa u nla hémle i yom ba mpot?

Mambadga mana nseñ wap i yé i yis we le mut a mal bé yi. Jon mut a pot ban wee ngoñle a mal yi. Jon u nog le, nyo u tabé hot le u kéé, u kee. Mu i njel i nyen u nlama ki yi le, kikii yi i gwé nwaa, yak hop u gwé minwaa. Jon u nog le, hop u gwé bikuum ni mambé, tigale mut a pot jam ni ihôha. Hala wee hop u nlôl bé bebee. U ba mut le i yom u mpot, yon u nyônôs inyule hinuni i ngwiina makôô, mut a ngwiina i nyo. U nogog ki le, kidik ño a kal muda nye, nyo woñ won wa nôhla we.

Yaônde, 20 njéba 2008

Nkam Pondi Pondi.

I homa maôñg ma yé, hôlô i yé, yak i homa hôlô i yé, maôñg ma yé

Mañ ma hikii ibot ma yé himamana noñnaga ni ibot hiomede.

Ingéda di mpot le yom i yé hôlô hala a nkobla bé le yom i tabé. Yom to yada i tabé yotama. Gwom bi gwéé, bi niñ ndi bi wo. Hala a ntémb a bôdôl ki tee ni tee. Inyule yom to yada i niñ bé ngi njom. Boña mut a gwé le a bagal ndi a o jôi. I nson u, won i nhôla mut i bana yi ni pek. Tigale mut a yégle a nhégda. Yom to yada i niñ bé yotama i yéé pes. Jon maôñg ma yé hôlô inyule maôñg ma nañ ikété hôlô. Inyu hala nyen u ntehe le ngim biyoyoma bipoga (gènes) bi mut, u nléba gwo binuga ni bie.

U nlama jés boña woñ. Jon u nog le, yi i ngi kônde i nteg bé mal.

Yaônde, 20 njéba 2008

Nkam Pondi Pondi