Ce blog a été crée pour promouvoir la culture Bantou dans le monde, plus précisement la culture Basaa. Nous les trouvons dans la province du centre à yaoundé-Cameroun.
Di nla kobol i bug ini le libog niñ nikal le hala a yé lineebe ngim biniigana. Jon i nwaa u mboñ jam, u ôt mahoñol tigale u pam bé i homa u nlama ke. Inyu hala nyen u nlama ba mut suhul nyuu, mut a gwé mban, mut a nhéya ôa, tama, njôñ i ñem wé. Mut a niñ ni nsañ i ñem wé. Mut a nkon bé woñi ndi u bag mut miyaô. U nlama ba mut bisu i wom woñ ni nu a nsôk nañal i nañ yé. I mam mana mon ma boñ we le u ba kunde i yi bégés ni gwélél mambén ma Hilôlômbi. Jon u nog le, tole a tabé nlimil i njok.
Ingéda u nyi bog niñ yoñ, Hilôlômbi a nti we yi ni pék. Inyu hala nyen bôt ba kôba ba bé bañ bee bi matibla, ba ôôg bisélél gwap i ke bisu. Yag nôgla i bé ipôla bon ba mee inyule ba bé yi le biniigana bi Hilôlômbi bôt ba kôba ba nlôôs bo bi yé maliga. Inyule Hilôlômbi a bi pôdôs bôt ba kôba.
Ingéda bôt ba kôba ba bi neebe Hilôlômbi kikii NTOHOL wap, i gwom ba bé ôô, ba bé nuñul gwo inyu i bana moni yag bijek ba bé sal. Bisélél gwap bipe ba bé lugna gwo ni gwom bipe bi bé bo nseñ. Inyu i boñ i mam mana, ba bé noñ manjel ma hisi hala wee ba bé ke ni makôô map tole ba bé jôp i môngô. Hala nyen bibôm bi bi gwé i ngim mambai yag hilo hi bôm. Hala wee ngwa jôn. I bôt bana ba bé sal i nson unu, bon ba bi boñ le base i sôkbôk i yiba ni biniigana bi Hilôlômbi. Hala nyen minlôn mi nyunga mi bi gwé yag bôt ba kôba ba bé sal ngandag inyu i ôô bisélél gwap ni bana ngandag bijek ni bilém le mut nyekinye a yep bañ ni jis li mbôngôô.
Yi ni pék bôt ba kôba ba bé gwé, bi bi kônde nañ inyule ba bé sélés baboña bap inyu i bañ bee bi matibla, inyu i ôô bilonge bi bisélél i ke bisu. Bôt ba kôba ba bé yi le nson u nyilis mut ngwélés. Nson u nlona mahol. Hilôlômbi a nsayap i mut a nsal. Jon bôt ba kôba ba bé kéne mangén, masak map ma bé mbogog, dingangana di bé niiga bôt i mam malam ba nlama boñ inyu i niñ longe i ke bisu.
Hilôlômbi a bi hôla bôt ba kôba le ba yi bok mam map ma nyunga ni ma lugna.
Dinlakobol i bug ininikallehalaayéngim loñtole ngimlitén i ta bé i gwétto i sañ ipôla loñipe tole litén lipe.
Di nlakikoboli bug ini ni kal le hala a yé ngim loñtolengimliténi i njobé gwét .
Nsañ i mboñle loñi hol . Bôt ba nsal le mutnyekinye a yep bañ ni jis li mbôngôô. Hala a nlona adna ipôla bon ba loñ yag gwéha ipôla yap.
Nsañ i mbénge yag mut binam. Bibug bi mpémél mut i nyo bi nla ba bibug bi nkôp nsañ. Jon u nog le, hinoo ntomnga hon i héya pos i nwii. Inyu hala nyen i yé longe le u bôn bé, i loole u bôn ndi u yônôs bé. Hala a mboñ le kiñ yoñ ñem i nkéés we. Ni we u nla niñ ni nsañ ingéda u nyônôs makak moñ . Hala wee u niñikété nwee le mahoñol moñma ntéénga bé we. U yé mbôô minsôn wôn, u banngaki mbôô i mbu. Hala wee u gwé nsañ ikété nyuu yoñ. U nla kal i mut a nlo i yuuga we le, a kee ni nsañ. Inuyle u ntôñ bé ni jam. Mu i njel i nyen u nog le Hilôlômbi a yéHilôlômbinu nsañ. Hala wee a ngwés le i bôt ba nhémle nye, ba niñikétémanôglabo ni bo le mut a tam bañ yom i maisañ ,le a ke bañ maisañ njôñ ike bisu.
Ngim bôt nson wap i yé bisônda bi nsañ. Hala wee nson wap i yéle yubda i jôp bañ i loñ.
Ngim bahoma i nla ba bahoma ba nsañ le liyôgbe li tabé kikii bo kodolsoñ i ke bisu.
Ingéda lihaa li édi, li ngwal mi mpémba mi bôt. Ingéda litén lé édi, li ngwal mi mpémba mi bôt. Ingéda loñ i édi i ngwal mi mpémba mi bôt inyule ingéda Hilôlômbi a mma ngim yom, mut nyekinye a kôli bé i bagal yo. Jon ingéda Hilôlômbi a mbot ngim litén, mandap ma bikôkô ma nlama bé toñ i bana bibégés i lel litén. Mandap ma bikôkô ma nlama bé toñ i kahap litén i ngii ño.
Inyu i boñ le, u bana mpémba mut, u nlama yi matiñ ma Hilôlômbi, u nlama añ mo ni tééda mo ndi u gwéhég ki loñ yoñ. U nlama je bijek bi loñ yoñ ni nyo maog ma loñ yoñ to u yé numbe homa. Hala a mboñ le u kôhna bisai bi Hilôlômbi. U nla bép wo i tôl yoñ ni kal le u gwé ngui ingéda u nyi gwel wemede, ingéda u nla gwés loñ yoñ ni ñem woñ wosôna ni mahoñol moñ momasôna, ingéda u nla yémbél malép, hié, mbembi, hisi ni mbu. U nlama ki ba mut a nyi gwel mahoñol moñ, ingéda u nyi gwel gwéha yoñ ni ingéda u nyi gwel ngôñ yoñ malal inyu i bot mboda. Jon u nog le, pôndôl i yônlag i janda. Inyu kii mpémba mut i yé nseñ ? Inyu kii ngui i yé nseñ ?
Yom u nlama yi, yo ini le, ngui i yé i boñ i jam u gwés, i jam u ñôt ni mahoñol moñ. Ba nyil ki ngui, ingéda ngim mut, ngim loñ to ngim yom i ñénél mut numpe, loñ ipe to yom ipe i boñ ngim jam. Jon di nyi ngui maliga, ngui béba, ngui minsôn, ngui i yi, ngui i pék to ngui i mahoñol ma mut, ngui nson, ngui biniigana, ngui loñ, ngui mambén, ngui i ntôñ i gwét, ngui ane, ngui nlôñ, ngui matibla, ngui bee, ngui minliba, ngui minsohi, ngui makoñ, ngui gwéha, ngui Hilôlômbi i ke bisu.
Haninyen mut kôba a bi unda ngui ni i ngén ini le : pôndôl i yônlag i janda. Ndi u yi le ngui i nla ki nene ni i ngén ini le : diuna di yé di kotba, di puuwe ndi ba sés njok. Hala a ñunda bés le adna yon i yé ngui. Jon ibale bo mut to ngim loñ, ba ngwés tééda ngui yap, ba nlama yi le ngui i yé yom i mal. Jon liyi bog ngui ni liyi bôñôl ngui li yé nseñ ngandag tigale i ngui mut a gwé to i ngui ngim loñ i gwé i bana habé mahee. Yom pe mut a nlama yi yon i yé le, a yan bañ mut numpe ndi u ba ki bañ mut ngôg. Ngui i nlama hôla we i ba kunde ni i tééda libag joñ li man Basaa. U nla ndigi yi le u gwé ngui ibale bo ndi u ta habé i loñ yoñ, ndi u béhgag libag li man Basaa. Ndi inyu i yi le hala a yé toi maliga, u nlama gwélél mambén ma Hilôlômbi mon ma yé le : gwéha, likap, ngi-njôñ, yi lihaa ni mapôhda. U nlama kwee man munlôm a ngwé i loñ u niñne ndi yag libii joñ li keneg kikii sômbôl i Hilôlômbi. Hala a mbon le, Batuupék a nla bé kôm we mbus ibale bo ndi u noñ i kokok. U tééda ni le: banga jôi i loo ligwañ ni ki le, li u mbôñha longe, jon li lémés kel inyule jam li nkidna bé inyu mut. Masoda ni nu a noñ i kokok.
