JÔÑ MUT

JÔÑ MUT

Di nla kobol i buk ini ni kal le  hala a yé mut ngi yi , mut ngi pék. Jon u nok le : jôñ mut i nyi bé le mbegee i nyét. Hala wee ibale bo ndi mut a yé jôñ, to ba mboñ nye béba, a nyi bé  inyuule a nyi bé segel longe jam to béba jam.

Ndi a yé mu. Jon u nok le : jôñ mut i loona ntet ka. Hala wee i mut bôt ba nhoñôl le a yé jôñ, a nla  boñ tole a nla pot banga jam, bôt ba yanak ndigi. Mu i njel i nyen u nok ki le : jôñ i nyi jam. Hala wee i mut bôt  ba hoñlag le a yé jôñ, a nyi jam, a nneebe habé le mut a lôg nye.

Yaônde, 07 dipos 2017

 Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

MÔI MA TJÔDÔT

MÔI MA TJÔDÔT

          1.    Bon ba nyuu

          2.    Jas li ngan

          3.    Kipis pand hiôdôt

          4.    Kisenge kéga

          5.    Likek li njok

          6.    Mbénd i hônd

          7.    Me sôli metama

          8.    Nwa sôñ

	Yaônde, 22 maye sép 2018                                                                   Nkam PONDI PONDI http:// antoinepondipondi.blogspot.com

 

IYEBA MUT

IYEBA MUT

 Di nla kobol i buk ini ni kal le hala  a yé mut ngi bana nkus , ngi bana bigwel moo. To mut a yep laa, a nla ndigi bana ngim yom i nhat mut u gwéé bée. Jon u nok le : a yep ni kii ? a yep ni jis li mbôngôô.

Yaônde, 07 dipos 2017

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

HUYE MUT

HUYE MUT

Di nla kobol i buk ini ni kal le hala a yé mut a yé hôlô. Mut a nyon bé.

Yaônde,  16 dipos 2017

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

I HOMA MAÔÑG MA YÉ, HÔLÔ I YÉ, YAK I HOMA HÔLÔ I YÉ, MAÔÑG MA YÉ

       

       I homa maôñg ma yé, hôlô i yé, yak i homa hôlô i yé, maôñg ma yé

Mañ ma hikii ibot ma yé himamana noñnaga ni ibot hiomede.

Ingéda di mpot le yom i yé hôlô hala a nkobla bé le yom i tabé. Yom to yada i tabé yotama. Gwom bi gwéé, bi niñ ndi bi wo. Hala a ntémb a bôdôl ki  tee ni tee. Inyule yom to yada i niñ bé ngi njom. Boña mut a gwé le a bagal ndi a o jôi. I nson u, won i nhôla mut i bana yi ni pek. Tigale mut a yégle a nhégda. Yom to yada i niñ bé yotama i yéé pes. Jon maôñg ma yé hôlô inyule maôñg ma nañ ikété hôlô. Inyu hala nyen u ntehe le ngim biyoyoma bipoga (gènes) bi mut, u nléba gwo binuga ni bie.

U nlama jés boña woñ. Jon u nog le, yi i ngi kônde i nteg bé mal.   

Yaônde, 20 njéba 2008

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

LIBAG JADA

LIBAG JADA

            Di nla kal le, hala a yé mbén i bôt ibaa tole mbén ngandag bôt i, ba mbégés bobasôna. Di nla ki kal le, libag jada li yéne i ñem i ngandag bôt i nya i yéle, hikii mut a ntôñ maaisañ.

            Libag jada li yé ki gwéha liada li bôt, li yé ki liada li gwéha li linyañ. Ingéda kôba, ibale bo ndi mut a nwo, i bôt ba, ba yé ha libôg, ba mbeege mim i mut wap litén i pam i homa ban lama jul nye. Bôt ba mbai i sém ba yé ba beege, ba ti bôt ba mbai kaa inyuule mim u bé jam li mambai. Ba njô nye, mut a nke bé homa, bobasôna ba yé ngôô nya yada. U nyi bé i nwet a gwé maéya. Wa yi ndigi nye ingéda a pot maéya. Hala wee, i mut nunu nyen a gwé maéya. Hala nyen bôt bés ba bisu, ba bé ba gwé adna i gwéha i liada.

            Yag libii li bé kiha ki hala. Di nla ki kobol i bug ini, ni kal le, libag jada li yé ki nôgla i bôt i ngim nseñ ba gwé i pôla yap.

            Jon di nla kal le, libag jada li mut li yé i yom mut a neebe i mbog kôla ni kwañ ni dilo di nlo. Hala wee i mut nunu, a nneebe yag mahoñol ma mbog kôba ni kwañ, ndi a nniñil mu.

            Yom di nyi ki, yo ini le, nyuu mut binam i yé libag jada. Hala wee, hikii yom i nyuu mut i nsal ni bini gwom bipe ni nyuu mut.

            Nson bôt ba nsal u ngwal libag jada i pôla yap. U nla ki tehe le, ingéda kôba, hikii hai i bôt i bé nôgla inyuu i pôôna i hai i bôt i bé bo mmañ.

            Ingéda bôt ba nyi i yom i yé libag jada, hala a nlona  likoona woñi i pôla yap, yag liada i pôla yap. Jon libô li yé likoona woñi. I jam lini, li bé yon inyuule, ba béé ba édi, i nya i yé le, bôt ba kôba ba bé hindis bé bomede ni bijek bi ndiba bi loñ i ñane bo to ni maog ma loñ i, i nyo.

            Ingéda u nje bijek ni nyo maog ma loñ i ñane we, u nla habé nog maaisoñ ngôô inyuule hikii mut a ntoñ i bana bijek ni maog ma loñ i ñane béé. Liboñog lini li ngwal njôñ, tama ni manola inyuule ni mbôk mbén Hilôlômbi ni Hilôlômbi a mkôm bé mbus. Jon u nom nkol u tañ bé bilem. Jon i mut a nyi mbén, a yé ikété maliga, nson wéé i yé i kena bôt i njel i téésép. Bôt ba kôba ba bé yi le ingéda Hilôlômbi a mma ngim yom, mut nyekinye a kôli bé i bagal yo. Jon ingéda Hilôlômbi a mbot ngim litén, mandap ma bikôkô ma nlama bé toñ i bana bibégés i lel litén.

            Mandap ma bikôkô ma nlama bé toñ i kahap litén i ngii ño. I bôt bana ba nyis nseñ i libag jada ikété lihaa jap, nseñ i libag jada ikété litén jap, nseñ i libag jada ikété loñ yap, nseñ i libag jada ikété Hilôlômbi, nseñ i libag jada ikété nson wap, nseñ i libag jada ikété mbog yap i ke bisu. Jon bôt ba kôba ba bi kal le : pa i nke bé le sogoo i yégle.

      Yaônde, 18 matjel 1999

       Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com   

HIJÉPJÉP MUT

HIJÉPJÉP MUT

Di nla kobol  i buk ini  ni kal le hala a yé mut a mbok bé mahoñol mé to mam mé longe. Ndi a nkon bé.

Yaônde, 11 dipos 2017

Nkam Pondi Pondi

http//antoinepondipondi.blogspot.com

HIAÑNGAA

HIAÑNGAA

         Di nla kobol i buk ini ni kal le hala a yé mbôm hiôdôt i mbay,i nti mapubi binjañmuha.Nyen a gwé kel,niñ,mapubi ni nyemb.Ibale bo hiañngaa i ta bé yom i ño bé.Hon i nkap kel.Nyen a gwé ngeñ ni heñel jôi kikii hiañngaa i nke.A mpam,a nañlag ba homa ibaa.Likôl ni hyông.Hiañngaa hi yé i pôôna ni sôñ,hi mbay,hi nwek,hi lihgaga.A gwé nyum.Hiañngaa hi nkidip bé. Hi mbet kekela i pam hi nañal. Ingéda hiañngaa hi nyon,hi nyila jop.Jon ba nkal le jop li nkwo ingéda hiañngaa hi yé i ñem kédé.Yak jôp li nkwo.Jôp li yé i ñem kédé nyuu mut. Bôt ba kôba ba bé yi le hiañngaa i yé jôi jada li Hilôlômbi. Hiañngaa hi nkis jiibe ngwé. Hala wee maliga ma Hilôlômbi ma nnene. Hiañngaa hi yé ndigi hada. Jon Hilôlômbi a yé ndigi wada. Inyuu hala nyen Hilôlômbi a nla bé ke njôñ. Inyuule mut nyekinye a nla bé jôs hiañngaa to yiha ho.

         Bôt ba kôba ba bé sébél ki Hilôlômbi le HIAÑNGAA inyuule Hilôlômbi nyen a nti niñ,nyen a nyoñ niñ,nyen a mboñ mam ingéda yé. Ngéda Hilôlômbi i ta bé ngéda mut.

                                                                                Yaônde,22 mpuye 2014

                                                                                Nkam Pondi Pondi

                                                    http://antoinepondipondi.blogspot.com

SÔKBÔK I SÉP

SÔKBÔK I SÉP

            Di nla kobol i buk ini le sép ni kal le hala a yé jam li yé mbale. Hala wee mabogog ma mam ma niñ bôt ba  nneebe le ma yé tik, inyuu yap le mut nyekinye a nla bé bôk. Jon u  nok le : hikii loñ ni héé libél li kôp. U nogok ki le : mut a nje njék ndi mut a nje bé loñ. Hala wee mabogog ma mam mana  mon ma nyis hikii man loñ kii i yé longe ni kii i yé béba ni kii i yé kila ni kii i yé kunde.

            Sôbôk i sép i yé  libogog li mam momasôna ma yé sép inyuu ngim loñ, ngim litén, ngim ndap bôt, ngim ntôñ, ngim nlôñ, ngim mut i ke bisu.

Yaônde, 22 biôôm 2018

 Nkam PONDI PONDI

http://antoinepondipondi.blogspot.com

Libadô li mbus ibaa

Libadô li mbus ibaa

Mut libadô li mbus ibaa u nyi bé kikii u nla yoñ nye. Hala a yé nlélém jam inyuu Nkana minanga nu a bi neebe ane lingwañ li wim tole ane lingwañ li hébék tole ane ligwañ li pélépélék ni i njel ini le i Nkana nunu a mbép woo i tôl le mut a nlama ba ngwélés, ane i mahisna i nlama mal, ane makiñ yon i nlama ba i ke bisu.

A we nu u ngwés yi maliga, u yi le pot ni boñ mam ma imaa. Nkana nunu a nkal le hémle i yé jam li mut nyen a neebe le Nhindô mut i kôli ndigi ba nkol wéé, le banga base i yé ndigi base yéé, Nhindô i gwé bé ngim base i ke bisu. I loñ i Bakana yomede, i bôt ba gwé ane lingwañ li wim, ba nyan i bôt ba nsélél lébla, i bôt ba nsal i iñngin, i bôt ba nsal nwom i ke bisu.Inyuu yap lingwélés li yé ndigi inyuu yap. Jon ba nhoñol le ba yé mintebag mi bôt i pes i base yap ni i pes i loñ yap. Jon kunde i ta bé jam li bôt bobasôna ba nkoñ isi. Bon ba kôli i ane Minhindô mi mi gwé bé minkoñ ni i tjé bo i jôi li Nyambe wap.

I mam ma mboñ le bôt ba yi le Nkana a yé libadô li mbus ibaa, li bisu li yé nyéiha i loñ i Numpubi Domingue, li yôhne ibaa ndôñ mahéñha i sôñ biôôm i loñ i Rusland.I mam mana ma mboñ le ane i lingwañ li wip i jôp i koñ i lôla inyuu jam li minkol mi Minhindô, i mbus i pôgôs lijéle li ane mahisna i Nkana minanga.Nkana a nyeli. I loñ i Jamaik, Ngisi ba bé ane nkol Nhindô le i nyee i nyo i nkol Nhindô mpe i mbôk mbén. I mbus ba bé kôñôô i nyo ini inyuu ngeñ ina tole ngeñ i tan. Ngisi ba bé tehe le bon ba Irland ni bon ba India i Amérika ba ta bé bôt ba binam. I loñ i Amérika, baudu ba sukulu ba béé le ba ti bo ngim kel noi inyuu i bénge kikii Bakana ba nol Minhindô mi yé minkol wap ngi njom. Kaat yada i bi pam i tison ini le Bôston i nwi 1913, ño bug i bé le mbagi i tjé Minhindô.

Nkana yom a nyéñ nseñ wéé le u nhelba i base yé, u yila wang mut, le u yôm ni i njel ini le u nyan mbog yoñ, u nyi habé le ta a kal me le, u mbôdôl je bijek gwé ni nyo maog ma Nkana, u mbôdôl nuñlene bite kgwoñ mut a ta bé man mee, munlôm a mbôdôl haba mbod mudaa yak mudaa a mbôdôl haba mbod munlôm, hala wee munlôm a mbôdôl bii munlôm, mudaa a mbôdôl bii mudaa i ke bisu. Nhindô i mbôdôl oo maisañ ni nol nye inyuu i yônôs ngôñ Nkana nu a nyila Nwet wé.Nhindô i ngwés nigle Nkana ndi ki nigle nigle a bôk njok kôô.

B’a inyuu hala nyen ngim bôt i nkal ni tila le ane lingwañ li wim i yé ane bilembe ni ane bôt ba tjom ?

Yaônde, 23 hilônde 2013

NkamPondiPondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

BITJO GWOÑ BINYAA GWOÑ

BITJO GWOÑ BINYAA GWOÑ

Di nla kobol i ngén ini ni kal le i yom u nsal yon u mbumbul. Inyuu hala nyen u sal longe , u mbumbul longe, u sal béba , u mbumbul béba . Jon i nwaa u nkit le u mboñ ngim jam , u nlama ôt mahoñol moñ longe liôdôg inyuu i yi kii ya pémél we mu i jam u nkit le u ngwés boñ . inyuule u nla bé sal makabô ndi u bumbul gwôô.

Yom di nyi, yo  ini le , mut a yé kunde i sal longe tole i sal béba . Jon mut a mbumbul longe tole a mbumbul béba noñnaga ni nson wéé. Inyuu hala nyen u nog le : u je ngandag, u nye ngandag.

                                        Yaônde, 01 hilônde 2012

                                         Nkam Pondi Pondi

                                         http://antoinepondipondi.blogspot.com

u kwo i bee u mbiida habé ni biték

u kwo i bee u mbiida habé ni biték

Di nla kobol i ngén ini ni kal le ingéda u nkwo i bee, u ntôñ habé le biték gwa nyogba we. Hala wee ingéda tômblô i mal bôô we, yom i nyégle we likot bipes bi tômblô le u lep gwo.

Jon ingéda u nimis tel i nson, u nlama yi le wa bana habé lipém bôt ba tinag  we, we ngi nyodi i tel i. Inyuu hala nyen u nlama yi le ingéda ndutu i mpémél we ndék bôt yon ya nok we ngôô.

Yaônde, 16 hilônde 2012

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com 

u yap lép bisék bi nsék habé we Tole lép u nsékna bé mbus

u yap lép bisék bi nsék habé we 

Tole

lép u nsékna bé mbus

Di nla kobol i ngén ini ni kal le ingéda u mal boñ jam u ntimbil habé mu.

Di nla ki kobol i ngén ini ni kal le ibale u nha ñem i boñ jam, u timbis habañ ñem ni mbus. Hala wee u nlama bana ñem kikii ngog le i jam u mboñ, u mboñ jo ibabé le u timbil mu.

Ba nyil ngwélés ingéda a mboñ jam. A nsesla bé inyuule a nyônôs ngôñ yéé ni i jam a mboñ. To tam a ntam bé. To timbil a ntimbil habé mu.

Yaônde, 28 hilônde 2012

Nkam Pondi Pondi

http: //antoinepondipondi.blogspot.com

Lijéla

Lijéla

Di nla kobol i bug ini ni kal le hala a yé li yén i je ni mut numpe.

Di nla ki kobol i bug ini ni kal le hala a yé linôgla bôt ibaa tole ngandag bôt inyuu i kôhna ngim yom, inyuu i bana ngim jam, inyuu i boñ ngim jam i ke bisu. Ibale bo ba nkal le bôt ba yé lijéla hala wee i bôt bana, ba nol bôt ndi ba jek bo.

Ingéda bôt ba yé lijéla hala a nkobla le ba nyelel bé mam map mut a tabé lijéla ni bo. Hala a nkobla ki le ingéda jô yada i gwé ndutu, bana bobasôna ba nyoñ i ndutu i kikii ndutu yap. Jon u nog le : di ba jôp nsôñ, di yegnaga. Hala wee di nyegna mam més, mut a hôiga bañ yônôs mo.

Ingéda bôt ba yé lijéla kiñ yap ñem i nkéés bé bo ni i mam ba nlama boñ to ibale nyemb yon ba boma lisuk. Mut a nla ba lijéla li matjél i ke bisu.

Yaônde, 12 kondoñ 2013

Nkam Pondi Pondi

http : //antoinepondipondi.blogspot.com

bo bôga bés a TA A NYODAG BÉ NDIGI LE ME ME NKE

bo bôga bés a TA A NYODAG BÉ NDIGI LE ME ME NKE

         Di nla kobol i ngén ini ni kal le ingéda u ngwés boñ ngim jam, u nlama téé i kel u mbôdôl boñ i jam li. Inyuule ibale bo ndi u nyoñ bé ngim likak, waga boñ bé i jam u ngwés boñ. Jon i yé longe le u sôk bañ le i jam u ngwés boñ i yégle bipôdôl gwoñ tigale i nene le pot ni boñ mam ma imaa. Jon u nog le : di kenek a nkiiña béé. Hala wee ibale u nkal le di kenek, u nlama telep, u yoñ njel.

Yaônde, 06 hilônde 2012

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

jam li néé bé tén e ndigi mut binam

jam li néé bé tén e ndigi mut binam

Di nla kobol i ngén ini ni kal le e i mpot bé ndi mut binam a mpot. Jon mut a ntjelel ingéda jam li néé nye inyuule a nyéñ le a sugus jo. Jon mut binam a nsélés boña wéé inyuule a nyi le niñ i yé sañ. Jon u nog le : yéñ ndi wa léba.

Mut binam a nyi le ntel a ngi hébék, a boma binoodana bi mam. A téé béé kikii tén e. A nke, a bedeg, a sôhôk, a lugug ni mam.

Yaônde, 16 hilônde 2012

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com 

MBéNA JE a MBéNA Bé BA BANGA MUT

MBéNA JE a MBéNA Bé BA BANGA MUT

Ingéda ba mpot mut hala wee bisol bi. Inyuule i mut a ngwés je ba yé ba ti nye bijek, wee ba ñyuu nye. A mpot habé maliga. A mpot i yom mut a nti nye bijek. I yom a nkal nye le a pot, yon a mpot inyuule a ntôñ le yaani a ti habé nye bijek.

I mut a mbéna je, a mbéna hép ingéda a ntehe bijek. Ndi hala a tabé longe lem inyule i mut a yé ngwélés, a nlama yét.

                                                        Yaônde, 13 matôp 2010                                                              Nkam PONDI PONDI

                        http: //antoinepondipondi.blogpot.com

HOP

HOP

Di nla kobol i bug ini ni kal le hala a yé bibug bi mpam i nyo i mut i boñ le mut numpe a nog nye i pes mahoñol, i pes i yi i ke ni bisu. Inyuu hala nyen mut a nlama yoñ tat ni i yom i mpam i nyo wé. Inyuule hop woñ won u yis bôt i ntén mut u yé. Jon u nog le, ba hi yilag jam i ñem mut.

Ngandag mam i yé i niñ  i i mboñ we le u yoñ tat ingéda u mpot mo. Kikii hihéga ingéda u mbénge mahol ma ngii ni hisi. Kii i nheg gwo? Inyuu kii Nheg a bi hega? Njee a bi heg Nheg? Nheg a bana ngim lisuk? B'a libot li gwé ngim nwaa? Inyuu kii Nheg ibale bo a yé Bayemlikok a bi heg i mbog ini i kôli bé? B'a Nheg a yé Batuupék? Inyuu kii a bi yoñ ngandag ngéda inyuu i heg mbog?

I len ini di nyi le i ngii ni hisi ngim yom i yé, i ba nsébél le yom i yiñmba (matière manquante) i i  gwé bé bitutunga (particules) to dibot (atomes) kikii yom (matière) yés, inyuule i gwé bé ñem ibot (nucléaire). Jon di nla bé tihba yo to nigil yo.

Ingéda u nyoñ i yom ini le mbebi, u ntehe le libag li mbedi li nhéñha bé ni i njel ini le mbebi i yé mbog yosôna. Ngim homa i tabé le mbebi i mpam bé, ndi inyuu kii di nlama pek mbebi? Inyuu kii mbebi i yé mbog yosôna? Ibale bo ndi u mpénda i yom u ntehe, lelaa u nla hémle i yom ba mpot?

Mambadga mana nseñ wap i yé i yis we le mut a mal bé yi. Jon mut a pot bañ wee ngoñle a mal yi. Jon u nog le : nyo u tabé hot le u kéé, u kee. Mu i njel i nyen u nlama ki yi le, kikii yi i gwé nwaa, yak hop u gwé minwaa. Jon u nog le : hop u gwé bikuum ni mambé, tigale mut a pot jam ni hihôha. Hala wee hop u nlôl bé bebee. U ba mut le i yom u mpot, yon u nyônôs inyuule     hinuni hi ngwiina makôô, mut a ngwiina i nyo. U nogog ki le: kidik ño a kal muda nye, nyo woñ won wa nôhla we.

Yaônde, 20 njéba 2008

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

Ma baa a ta a kwéhaG bé jem ndigi ma bem tole ma timbhe

Ma baa a ta a kwéhaG bé jem ndigi ma

bem tole ma timbhe

Di nla kobol i ngén ini ni kal le libôdôl li ta li kwéhag bé jem ndigi i yom mut a ntimbhe. I yom mut a ntimbhe yon i nla yis we le a nkan kuu.

Hala wee i mut a nsuu nye a yé a hôya le nyen a nsuu. Ingéda i mut a bag a suu, a ntimbhe nye, nye a ñunub, i kee i jam lipe. Bebek i pam i jem.

Bana bôt bape ba mbénge habé le nyen a bi suu. Ba nyégle hana i jam ba mboñ nye ndigi wee nye a mboñ bé jam.

 Yaônde, 04 biôôm 2012

Nkam  Pondi  Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot .com

LITI MAÔÑG

LITI MAÔÑG

Di nla kobol i bug ini ni kal le hala a yé nene i yimbne, nene i yom, tole  nene i ntôñ i yom. Mahoñol ma mut mon ma ôô i jam li le litibil nôôga ni yiba. Kikii Hi héga di gwé liti maôñg li nom, li mbagi sép tole telepsép i ke ni bisu.

Nseñ i liti maông i yé i sélés boña le mut a bana yi inyuu i niñ longe niñ, inyuu i yi bok niñ yéé ni mam ma niñ. Jon u nla bana liti maôñg linômôl i jam, liti maôñg liôô ngim yom i ke ni bisu.

Liti maôñg li ntinde mut le a ba bañ mut yengi ni i njel ini le a nyéñ kii i nla ba nseñ inyuu niñ i mut i pes i mbu to i pes i gwel nson. Jon u nog le : u sañak u wo, mut a nol bé we. Mut a nla bé tek i ntôô jam ibale a mbôk bé le a ti wo maôñg. A bana mban ni yi i boñ i jam li. U yéñ le yak we jôi joñ li yékle kikii mut a njubus mahol i ngim ntjep i niñ i mut. I mut a nyi hes liti maôñg nyen a ñane.

    Yaônde, 29 njéba 2007

   Nkam PONDI PONDI

http://antoinepondipondi.blogspot.com