LIÔT MINSONGI MI NGÉDA
Hikii yom i yé pôla hisi ni ngii, i gwé ngim yom pe i ñôt yo ni ngim ngui i yé soso téntén ingéda gwom bi yé soso ndi bi bag ki bebee. I ngui ini yon i mboñ le gwom bi nkwo hisi. I ngusi ini yon i ntinde sôñ i kiiña nkoñ hisi wee ngoñle ngiiña litjee, i nlélem ngusi ini won i ntinde nkoñ hisi ni i gwom bi ngii bi mbai bé ni bomede i kiina jop (hañngaa) wee ngoñle ngiiña litjee. Tjôdôt di ôdna bo ni bo. Jon yom yokiyo i noye béé. Inyu hala nyen ibale bo ndi di nyoñ i héga i matôwa ingéda kei i nti lék i kis yom i gwé lipémba, hala ki nyen likônde ngwéé li yé ngandag ndi ibale bo matôwa ma nyét, likônde ngwéé la ba ndék inyu i nlélém kei i nti lék i kis yom. Ngusi i yé ngui i, i mboñ le gwom bi ôdna gwo ni gwo noñnaga ni bikeñi gwap ndi like li yé i pôla yap, u mbulus jo ni liké li. Hikii yom i ñôd yom ipe noñnaga ni ngui bikeñi i hikii yom. Ingéda gwom bi tabé bebee, ngusi i yé ndék. Mambén ma Newton Isaac ma ñunda bés le noi i yé ngandag mintén. Hala a kobla le, u nla bé yi ibale bo mam ma, ma mbôña ma ngéda ma, ma bag ma tééne homa wada. I yom ini i mboñ le, u nhoñol le, u nla ôt minsongi mi ngéda longe liôdôt i pôla mam ma, ni ki le, lipola lini li nlama ba nlélém inyu to numbee mut a ñôt minsongi mi ngéda ibale bo a gwé longe kilok.
Hékda mbén i yé ngimbinoga bi mam inyu i ti ndoñol i yi ngim jam. I hékda mbén i
I mut nunu le Planck Max a bi ôt mahoñol le, mapubi, ndoñ bi nla bé pam tolaa. Mapubi, ndoñ bi mpam ngim jomb. I jomb lini a sébél jo le « quanta ». yom pe lee, hikii jomb li gwé ngim lék i, i nuk noñnaga ni nañ i liké li ndoñ. Hékda mbén i Planck i mbénge nyiinga bon ba gwom. Hala a mboñ le bitutunga bi gwé ngim libag li jomb, i, i yé homa ba yéne ni ngwéé wap. I hékda mbén nyiinga bon ba gwom yon i nhôla i ôô bikei inyu i boñ le di laa bana nkuu mahop, nkuu bitidii, keilibog. I hékda mbén ini i nhôla yi i libogog li niñ ni yi heñel. Yi mangui yon i hôla bés i yi ngéda. Libag li hisi ni ngii li yé lelaa? Tel yés i mut binam i yé hee ikété ngii ni hisi? Hee mut binam a nlôl? Hee ngii ni hisi bi nlôl? Inyu kii ngii ni hisi bi yé hala kikii bi yé?
Ngusi= gravitation
Hékda mbén= théorie
Hékda mbén linonga = théorie de la relativité
Hékda mbén nyiinga bon ba gwom = mécanique quantique
Hisi ni ngii = univers
Kônde ngwéé = accélerer
Likonde ngwéé = accélération
Gwom bi ngii bi mbai bé ni bomede = planètes = minkoñ
Ngiiña litjee = ellipse
Nene i mpan = courbure
Kei i nti lék i kis yom = kei i helel lék liké = moteur
Bitutunga = particules
Ndoñ = onde
Jomb = paquet
Nkuu bitidii = télévision
Keilibog = ordinateur
Yi libogog li niñ = yi mbogog i niñ = biologie
Yi heñel = chimie
Yi mangui = physique
Nkuu mahop = radiodiffusion
Yaônde, 31 biôôm 1999
Nkam Pondi Pondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire