mercredi 9 juin 2010
liens vidéos
vidéos récentes: http://www.youtube.com/view_play_list?p=B2567C410BD556A6
MÔI MA SUKULU
MÔI MA SUKULU
Héfté likwet = Héfté Matila = Cahier d’écriture
Likwet = Matila = tü = tende = écriture
Dikwet = les écritures
Nniiga = l’enseignant
Malét ngôlôñ = l’instituteur
Malék nadal yi = professeur de l’enseignement
Nkoh paa malét = professeur de rang magistral
Yada i kété 20 = 1/20
Hikep = virgule
Liton = le point
Nguu gwét = interjection
Ngumul = adverbe
Nkobol = dictionnaire
Bulus = boñ ké = multiplier
Booma = ôt minsongi = calculer
Libooma = liôt minsongi = le calcul
Mbog = science
Pék = intelligence
Yi = connaissance
Bana yi = Avoir la connaissance
Banga yi = Grande connaissance
Likôhna yi = Obtenir la connaissance
Añnga = compte rendu
Añnga hop = compte rendu oral
Añnga matila =compte rendu écrit
Libel makondo = cultiver le plantain
Libel mbôñ = cultiver le manioc
Libel piya = planter l’avocat
Libel masa = planter les prunes
Libel mbaha = cultiver le mais
Litjel masôô = cultiver les ignames
Lisee hiônde = cultiver l’arachide
Lisee matop = cultiver le petit pois
Lisal makabô = cultiver le macabo
Nwes mbôô = semer
Nwas = nwes mbôô
Lihiñ = senteur
Lihiñ li mbôngôô = la senteur du mbôngôô
Puwene = avion
Libai li puwene = terrain d’aviation
Ngun nyuu = Sida
Biaa (3) u kônde biaa (3) a yé bisamal tole a nti bisamal
Kiñ jam = yom i u nlama kubul
Liôt = dessiner
Yét = le poids
Yimbne i héya = signe de la soustraction
Héya = soustraire
Hole = balaie
Kaat = livre
Kaat ndap sukulu = livre de classe
Kaat minsongi = livre de mathématique
Kaat liôt nsongi = livre de calcul
Kaat liañ = livre de lecture
Kap = diviser
Kap ngélé = diviser par
Kap ipôla = diviser entre
Yimbne i kap = signe de la division
Ngélé = fois
Ngélé iaa = trois fois
Ngélé yada = une fois
Keilibog = ordinateur
Kei matila = machine à écrire
Tila = écrire
Nkwañ bibégés = notation
Bégés yada = un point
MANGUI
Linyodne = point d’application
Njel = direction
Njañ = Sens
Lipembee = intensité
Mpede = résistance
Yaa i ngap = différence de potentiel = volt
Ngap (lék) = énergie
Ngui = force
Lôs = puissance
Nson = travail
Ntende linyuma = tension électrique
U = RI Q = IT F = m γ P = RI² W = RI² T
R = mpede I = lipembee T = ngéda W = nson F = ngui
P = lôs γ = gamma m = nkogo Q = lôs U = yaa i ngap
Ntol u mbeg = pesanteur
Ngusi = attraction terrestre
Ngulép = poussée d’archimède
Ngi-ngusi = agravité
Ntol u hoo = célération
Nkogo = masse
Yét = poids
Liton = point
Njel i téé = vertical
Njel i kôñi = oblique
Njel i niñi = horizontal
Minongo = vaguelette = sinusoïde
Kéndi = côté
Likas = angle
Mpan = arc
Ngaa = limite
Ntadga = cercle
Pôk = largeur
Ntel = longueur
Jôôñ = profondeur
Libôm = hauteur
Libôngô = base
Kôñi = inclinaison
Sép = droit
Ngéba = fonction
Nkongo = sinus
Nkongo u kona = sinus hyperbolique
Mbañ nkongo = cosinus
Mbañ nkongo u kona = cosinus hyperbolique
Mbañ nkongo fi = cosinus phi (cos φ)
Hitende = rayon
Liyonok = volume
Hañ = surface
Ntôla = périmètre
Ñond = diamètre
Likomb = tangente
Ntol u hoo likomb = accélération tangentielle
Ngui likomb = force tangentielle
Kona i likomb = tangente hyperbolique
YI MBOGOG I NIÑ
Yi mbogog i niñ bikai = biologie végétale
Yi mbogog i niñ binuga = biologie animale
Yi mbogog i niñ poga = biologie cellulaire
Yi mbogog i niñ hégel manganga = biologie moléculaire
Yi mbogog i niñ matibla = biotheraphie = biologie médicale
Yi mbogog i niñ dimamana di poga di niñ = microbiologie
Jôl gwét i yi mbogog i niñ = arme biologique
Jôl gwét keñi = bombe
YI HEÑEL
Yi heñel gwom bi niñ bé = chimie minérale
Yi heñel mbot mbuhi = chimie organique
Yi heñel iñngin = chimie industrielle
Yi heñel lék = thermochimie
Yi heñel linyuma = électrochimie
Yi heñel nson hisi = chimie agricole
Yi heñel bee = chimie pharmaceutique
Yi heñel hékda mbén = chimie théorique
Yi heñel ndoñol = chimie analytique
Yi heñel mbogog i niñ = chimie biologie
Yi heñel mangui = chimie physique
Yi heñel lisemba = chimioprevention = chimioprophylaxie
Matibla ma yi heñel = chimiothérapie
Jôl gwét i yi heñel = arme chimique
Yi heñel i nlôl mapubi = photochimie
Yi heñel mbogog i niñ i nson hisi = agrobiochimie
Mbot mbuhi = carbone
MANGUI
Mangui ma binoode = physique expérimentale
Mangui ma minsongi = physique mathématique
Mangui ma hisi ni ngii = physique du globe = géophysique
Mangui ma ñem ibot = physique nucléaire
YI BITEK = géologie
YI MBOG TJIBA = paléontologie
YI LIBOGOG LI NKOÑ BITĖK = géographie
YI BIKAI = botanique
MBOG KÔBA NI KWAÑ = préhistoire
MBOGOG MBĖN = théorème
HĖGDA MBĖN
Hégda mbén ntilga bikaat to ntôbôg maum = théorie de la littérature
Hégda mbén mintug = théorie des jeux
Hégda mbén litug mbañ = théorie politique
Hégda mbén likot masangô = théorie économique
Hégda mbén ligwañ li wim = théorie du capitalisme
Hégda mbén ligwañ li bôt bobasôna = théorie du socialisme
Hégda mbén ligwañ li tjelestjes = théorie du communisme
Hégda mbén i ngôô bôt = théorie sociale
NJIÑ HÔK
Njiñ hôk i mapubi = gaz d’éclairage
Njiñ hôk i lijo = gaz de combat
Njiñ hôk i mpémés gwiiha = gaz lacrymogène
Njiñ hôk i mapan = gaz des forêts
Njiñ hôk i titimba i liboo = gaz des marais
Njiñ hôkmaliga = gaz réel
Njiñ hôk i kôli = gaz parfait
Njiñ hôk i ntôl bé = gaz rare = gaz inerte
Lipémés tole lihéya njiñ hôk = dégazage
ÑEM IBOT
Linyuma = électricité
Lék i ñem ibot = énergie nucléaire Minson mi matibla = emplois médicaux
Minson mi ingil = emplois industriels
Kei bi hyelel lék liké = moteurs
Gwét bi ñem ibot = guerre nucléaire
Biloñ bi ñem ibot = puissances nucléaires
Jôl gwét i ñem ibot = arme nucléaire
KEI I HYELEL LĖK LIKĖ
Kei i hyelel i belesin = moteur à essence
Kei i hyelel i linyuma = moteur électrique
Kei i hyelel i mbebi = moteur aérien
Kei i hyelel i njiñ hôk = moteur à explosion
Kei i hyelel i malép = moteur hydraulique
Kei i hyelel i ñem ibot = moteur ionique
Kei i hyelel i njiñ hôk lipél li malép = moteur à vapeur
Kei i hyelel ngélé ina = moteur à quatre temps
Ngwé i kei i hyelel = vitesse du moteur = régime du moteur
![]() |
= Rajouter = Retrancher
MBUU
MBUU i hégda = nombre imaginaire
MBUU maliga = nombre réel
MBUU ngembe = nombre concret
MBUU libag = nombre naturel
MBUU makidig = nombre normal
MBUU mbale = nombre relatif
MBUU i nkogo = nombre de masse
MBUU i lingôk = nombre complexe
MBUU i kôli = nombre parfait
MBUU i édi = nombre pair
MBUU i nkaana = nombre impair
MBUU i héya = nombre négatif
MBUU i kônde = nombre positif
MBUU i ngiiña = nombre rond
MBUU i likañ = nombre magique
MBUU i gôl = nombre d’or
MBĖN mbôm mbuu = loi des grands nombres
MBÔM mbôm = infiniment grand
Himamana : isisii = infiniment petit
Ngi waa noñnga = plus l’infini
Ngi waa suhul = moins l’infini
MINSONGI
Linyodne = origine
Njel = direction
Njañ (suhul tole noñnga) = sens (négatif ou positif)
Makidig = norme
Mbôk = chiffre
Pok tole yada = 1 (hikoba bitôdô)
Ibaa = 2 (nlop nkana)
Aa = 3 (méé ma nkom)
Na = 4 (kop hisoo)
Tan = 5 (ngwén mamuna)
Samal = 6 (hikoda nkôt nyoo)
Saambog = 7 (boyôdô)
Juem = 8 (libak li minkôô)
Bôô = 9 (lingôdô)
Jôm = 10 (hikoba ni litjee li kôp)
Yanga = 0 (litjee li kôp)
Yaoundé, 02 maye sép 2006
Nkam PONDI PONDI
http//antoinepondipondi.blogspot.com
LIHAA NI SÔKBÔK
LIHAA NI SÔKBÔK
Bonge ba nlama ba longe ni bagwal bap, ba nlama nôgôl bagwap bap. Hala wee bonge ba nlama yi le ba nlama nôgôl nu a yé bo bisu. Hilôlômbi nyen a bi heg isoñ ni nyuñ. Jon u nlama hoñol le a nyi inyu kii a bi boñ hala. Jon u nlama boñ le lihaa joñ li ba libag jada, u nlama bégés lihaa joñ i ke bisu. Inyu hala nyen isoñ a yék, weg u yék. Jon nyuñ a gwal yag we u gwal. Bonge ba nlama bana suhul nyuu.
Hilôlômbi a ngwés le munlôm ni muda ingéda ba mbiiba, ba yila jam jada le ba gwélha bon bap mambén ni biniigana bi Hilôlômbi. Bagwal ba nlama niiga bon bap le ba kon Hilôlômbi woñi inyu i boñ le Hilôlômbi a ti bon bap yi ni pék.
Ingéda lihaa li édi, Hilôlômbi a nkôp nsañ wé ni gwéha yé. Hilôlômbi a nsayap i bonge ba nôgôl bagwal bap le ba mbet ndigi bet ni bet. Jon u nog le, bisai bi noñ mange manôgla.
Yaônde, 10 mpuye 2010
Nkam Pondi Pondi
LINGÉND
LINGÉND
Hala a yé biték bi yé mbogbag, bi ntomb, bi bag mbôm. Ingéda u nha gwo malép, u nkôhna mbôôg lingénd, won bôt ba ñôô biôngba, biséya, bikop, bitômblô, dibôgôô, dimaña i ke bisu.
Mut a nla ki bañ nyôl ni oñ ndap ni brik bi lingénd. Ba nla ki tibil ngim makon ni lingénd.
Lingend li yé ngandag mintén. U gwé kokond, kalba,pem i ke bisu.
Yaônde, 10 mpuye 2010
Nkam Pondi Pondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com
NJEL I YÉN PÉÉ
NJEL I YÉN PÉÉ
Ingéda u mboñ longe, u nlama yi bok niñ yoñ le u nla tééda hémle yoñ. Hala wee u nlama soohe Hilôlômbi, u nlama ti nye lipém ni bibégés bi kôli ni nye. U nlama ba mut a gwé mban inyu i nigil ni nog biniigana bi Hilôlômbi, mambén ma Hilôlômbi. U nlama ba mut suhul nyuu inyu i nôgôl Hilôlômbi, inyu i gwélél mambén ma Hilôlômbi, inyu i kal Hilôlômbi mam moñ malam ni mam moñ mabe u mboñ. U nlama kon Hilôlômbi woñi. U nlama yéñ le Hilôlômbi a ngwel we i woo inyu i ke ni nye le u tehe mapubi mé. U nlama yéñ le u ñiñ ikété nsañ le hémle yoñ i ba banga hémle.
Ingéda u noñ i njel i yén pé, u yi le Hilôlômbi nyen a ti we yi ni pék, banga soñnda ni masoda le u gwés nye.
Yaônde, 10 mpuye 2010
Nkam Pondi Pondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com
MUNLÔM A HABA BAÑ MBOD MUDA YAG MUDA A HABA BAÑ MBOD MUNLÔM
MUNLÔM A HABA BAÑ MBOD MUDA YAG MUDA A HABA BAÑ MBOD MUNLÔM
I mbén hilôlômbi ini i yé mbén i yôhnee iaa a bi ti bôt ba kôba ingéda Hilôlômbi a bi hôla bo i yémbél i bôt ba bé jôs bo gwét i Ngog Lituba.
Mbod i ñunda libag li mut inyule mut a nhaba mbod i nlémél nye. Mbod i nkobol nson i ngim bôt. Loya a gwé ngim mbod yon nkéés a gwé bé. Pastô a gwé ngim mbod yon dokta a gwé bé i ke bisu. Nseñ i mbod i yé i sôô maông moñ. Libañ mbod li nyoñ ngim ngéda. Mut a yé maséé le a mbañ longe mbod i i nlémél nye. A gwé yag mahoñol le i mbod ini a nhaba, ya ga lémél i bôt ba ntehe nye a hééba yo. Ingéda mut a mbañ béba mbod, a tabé maséé ni i mbod, i, hala a nla ki tihba yag nson wé.
Kikii di mbôk kal le mbod i ñunda libag li mut, di nyi le munlôm a tabé muda. Jon muda a ba maséé ni libag jé yag munlôm a ba maséé ni libag jé. Inyule Hilôlômbi nyen a nyi inyu kii a bi heg munlôm ni muda.
Yaônde, 10 mpuye 2010
Nkam Pondi Pondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com
HÉMLE NI KUNDE
HÉMLE NI KUNDE
Ingéda bôt ba kôba ba bi yémbél i bôt ba bé jôs bo gwét i Ngog Lituba, nyen ba bi neebe ni bomede i ke ni Hilôlômbi, inyule ba bi tehe le Hilôlômbi a yé Kimaltjai, a bag ki Kunde. Jon hémle i néñés mut le ndigi longe yé yon i nene. Inyu hala nyen bôt ba kôba ba bi neebe ke ni i mut a nloo bo. Jon u nog le, u yé u nimil bikai, u nigne makoñ moñ i tén e keñi. Hilôlômbi a bi heg mut le a ba kunde. Jon Hilôlômbi a bi ti man mee yi ni pék le a ba kunde. Hilôlômbi a nyi ñem woñ i lel wemede. Jon bôt ba kôba ba bi bot liada ni Hilôlômbi. Inyule ingéda u nhémle Hilôlômbi, u niñ ni nsañ ikété yoñ. Ingéda ngim jam i mpémél we, u nti jo Hilôlômbi ni kal le nginda hibee hi i jek batôle.
Hémle i mboñ mut le a ôô bisélél gwé inyu i ba kunde inyu i nwet a ngwélél mambén ma Hilôlômbi. Yag boña wé a nsal nye le a ba ndigi kunde.
Hémle ni kunde bi nyékna bé i base i sôkbôk. Bi nkiha ntôñ kikii pa i nke bé le sogoo i yékle.
Yaônde, 10 mpuye 2010
Nkam Pondi Pondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com
LET I NKAÑ MATJéL
LET I NKAÑ MATJéL
Ñem won i nkap matjél ikété nyuu. Matjél mana ma nlôô minkañ mi matjél. Matjél ma nke ni ngim mbimba i nkañ matjél. Mbimba i nkañ matjél i gwé dihéga dibaa. Dihéga tini tjon di nyis we too u nkon tole u nkon bé. Let i nkañ matjél i nkobla le nkañ i ñuumba habé. Jon mbimba i nkañ matjél i mbet. Nkañ matjél i nla let ingéda laakôp yé i gwé mahoñ kikii ihéga le matjél ma ntagbe habé longe. Let i nkañ matjél i nla boñ le nkañ matjél i pédi munu kikii nkañ i ñuumba habé. Hala a nla boñ le mut pes nyuu i wo nye tole mut a nla beha isi.
Lelaa mut a nla boñ le a samba let i nkañ matjél? Ibale bo ngwal woñ a nkon let i nkañ matjél, u yi le yag we u nla kon let i nkañ matjél. Ingéda a nje bé bas i lel balal ba ndamba, ingéda a nje bé môô i lel balal ba ndamba , ingéda a nyingis bé nyuu yé, ingéda a mpop ngandag, ingéda a nyo maog ngandag ni ôt siga ngandag i ke bisu. Ibale bo ñem u nsal i lel kikii i lamnga sal hala a nla lona let i nkañ matjél.
TOMB I NKAÑ MATJÉL
Ingéda hihéga isi hi nsôs isi hala a nti tomb i nkañ matjél. Hala wee ñem i mbép habé makeñi tole nkañ matjél i ntomb ngandag. Matjél ma nkuli hôlô hôlô.
Yaônde, 05 mpuye 2010
Nkam Pondi Pondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com
A Légég u jek, a hol, u je kuunjañ
A Légég u jek, a hol, u je kuunjañ
Di nla kobol i ngén ini ni kal le u nlama boñ jam ingéda i kôli le li bôña. Hala wee u nlama hoo bôñôl jam i ngéda, i ba bé tiñha, tiga le i jam li li ôbi. U nlama yônôs ngôñ yoñ, ñem woñ u nlama yon ingéda u mboñ jam u ngwés. Jon u nog le, mut a ntus tum. I jam li mbénge we, u nlama bôdôl jo wemede. Jon u nog le, masôôhbe i béé i yoñ ti. Ingéda u mboñ jam i ngeñ i kôli, u nkôs matam. Jon u nog le, i ngôi i mpule i tén njap, yon i nje soso litam. Ibale bo ndi u mboñ jam, boñ i mam momasôna ma mbéda mu ibale hala a mbénge we. Jon u nog le, joo li kôp ni ño lilambag jada.
Ingéda u mboñ jam i ngéda i kôli, hala a ñunda le u tabé mut yubda. Hala a mboñ le u niñ ni nsañ, u yé mbôô minsôn nwoñ ni mahoñol moñ. U niñ ikété libag li maséé. Hala a yé kimasoda.
Yaônde, 02 mpuye 2010
Nkam Pondi Pondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com
PIL I LOÑ
PIL I LOÑ
Ingéda ngim loñ i nkit le i nséñ minloñ, i ñoñ mandap ma sukulu, bilap bi bisai, I nti bon ba loñ linyuma ni longe malép i ke bisu, i loñ ini i nla bat kôle moni inyu i sal i nson unu. Loñ i nla bat kôle moni biloñ bipe, dikuu di moni di biloñ bipe i ke bisu. Ndutu i nla pam ibale bo ndi loñ i nla habé yônôs likak li timbis moni. Bakén ba loñ ni dikuu tjap di moni bi nla ane loñ i mpôôs moni ngim mbañ tiga likot moni inyu i saa pil wé. Kikii hihéga ngomin a nla habé yoñ bôt i nson, a nla habé bédés minsaa mi bôt ba nsélél nye, a nla habé hôla biiñngin bi nke bé longe i ke bisu. Jon u nog le, minkok mi nsok yôngôô.
Ndi ngim loñ i nla tjél bat kôle moni bakén ba loñ ni dikuu tjap di moni. I ka ngéda i, i loñ ini i mbat kôle dikuu di moni di loñ ni minhat mi bon ba loñ. Hala a mboñ le loñ i nla kôle libim li moni i ngwés ni nôgla yéñe i pil wé. Loñ i nkit yéñe i kôli le dikuu di moni di nlama ti i bôt ba ntééda moni wap dikuu di moni di loñ. Hala a mboñ le bon ba loñ ba ntééda bé moni wap biloñ bipe. I moni nunu a nyégle i loñ yap. A hôlga bon ba loñ ba gwé ngôñ ni kôle moni yag ngomin.
I ntén loñ ini i ntééda libag jé li ngwélés.
Yaônde, 13 mpuye 2010
Nkam Pondi Pondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com
B’A LINÔGLA BIBUG LI NLIBANA MAHOÑOL?
B’A LINÔGLA BIBUG LI NLIBANA MAHOÑOL?
Di nla kobol linôgla bibug ni kal le hala a nla nene ni likee hop longe, ni nkwel hilémb, yag i moo, yag i mis i ke bisu, i nya yé le manôgla ma nene ikété bôt ni i njel ini le bobasôna ba nog i yom jô yap i ngwés kal bo.
Di nla kobol i bug ini le nlibana ni kal le hala a yé yom i yé nkoda, jam li nkéñha bôt i ke bisu. Jon i mut a yé maliga a nyéñ le mahoñol ma hikii mut ma kiha ni linôgla bibug to ibale bo i jam li, li nlet. Inyule bibug bi ñunda mahoñol ma mut, libag li mut i ke bisu. Hala a nlet le mut a nyi mahoñol ma mut numpe. Inyule bôt bobasôna ba gwé bé nlélém yi to nlélém mahoñol. Jon u nog le, mahoñol ma nlôl bé bebee.
Inuyu hala nyen linôgla bibug bi nla libana mahoñol ni i njel ini le mut a nla bé yi ngobol bibug bi mut numpe tole mut a nla bé nog i yom mut numpe a gwéhék kal i ke bisu. Bug yada i nla bana ngandag ngobol. Jon i tabé bun le mut nyensôna a nla yi ngandag ngobol i ngim linôgla bibug.
Yaôndé, 13 matôp 2010
Nkam PONDI PONDI
http://antoinepondipondi.blogspot.com