U JE BAÑ BIJEK , U NYO BAÑ MAOG MA LOÑ I ÑANE WE TIGALE U YILA NKOL I LOÑ I

U JE BAÑ BIJEK , U NYO BAÑ MAOG MA LOÑ I ÑANE WE TIGALE U YILA NKOL I LOÑ I

 

         I mbén ini i yé mbén bisu Hilôlômbi a bi ti bôt ba kôba i Ngog Lituba ingéda Hilôlômbi a bi hôla bôt ba kôba i yémbél gwét ni i bôt ba bé gwés le ba jôp i base i baôm mbom isi.

         Bôt ba kôba kikii ba nyémbél i gwét bini, ba tehe le ba nlama gwélél i mbén Hilôlômbi ini inyuule maliga ma Hilôlômbi ma yé nlélém tjai di tjai. Di ba sébél ki nye le Kimaltjai. Inyuu i boñ le loñ yoñ i ba kunde, u nlama ôô bisébél gwoñ, u nlama bañ bee gwoñ, u nlama sal bijek gwoñ ndi u nuñul bisébél gwoñ, bijek gwoñ, maog moñ, bee gwoñ ni nkoñ isi. Jon u nok le: mut ngandag nwom, a nlal bé njal. U nogok ki le : a yep ni kii ? Ni jis li mbôngôô. Hala wee loñ i nlama bok mam ma nson ni mam ma likot masangô. Ndi téntén jam li moni. Inyuule ibale u nyoñ hihéga hi loñ Kamalun. U ntehe le i bôdôl  i nwi 1960 i pam i nwi 1987, loñ Kamalun i bé nuñul kakaô, kofi, sud i ke bisu. Loñ Kamalun i bé nuñul i gwom bini ndi i kôhnaga moni mi dollar. Kikii moni mi dollar mi ngwélana bé i loñ Kamaluñ jon i bé bañ moni mi franc CFA noñnaga ni i moni loñ i nkôs i dollar. I moni mini le franc CFA nwon mi bé jôp i loñ Kamalun. Nwon bon ba Kamalun ba bé gwélél inyuu i somb i gwom bi nkon bo ngôñ. Kikii ngandag bon ba Kamalun ba bé niñ mambai, ndék i niñig bi tison bini le Yaônde ni Lihala, ba bé somb bé ngandag gwom bi nlôl bakén ba loñ. Hala wee loñ Kamalun i bé sot bé. I bi bot minson ni bot biiñngin. Ndi i bôt ba bi bôdôl sal biiñnginni i bôt ba bi bôdôl ke i niñ bitison bini le Yaônde ni Lihala ba kahal bôl. Yom ba mbôdôl somb bisébél bi nlôl bakén ba biloñ, bijek ni maog. Hala a nkobla le ingéda loñ Kamalun i nuñul nkus inyuu 100 000 FCFA, bon ba loñ Kamalun ba nsombnkusbakén ba loñ i nlel 100 000FCFA. Malo ma koñ lôla ma. Jon u nok le: moni bijôñ bi bôt, bayi jam bon ba ngwélél nye.I yom i nkogoo ndi yambak i lek yo i. Lelaa loñ Kamalun i nla nyodi i njel ini?Njel yada i yé le loñ kamalun i nla kônde gwélél moni mini le franc CFA ndi ngim moni i ngwélana i kété loñ Kamalun. Kikii hihéga ngomin a ngwélél tigék belesin. Hala nyen bôt ba nla somb i nkus, bisélél, bee, bijek i ke bisu. I mut a ngwés somb nkus i nlôl bakén ba loñ i moni mini di gwé le franc CFA yon ba ngwélél. Ibale bo i moni mini le franc CFA mi nkola bé, i mut nunu a nla bé somb yom i nlôl bakén ba loñ. Nseñ i njel ini i yé le bon ba loñ Kamalun ba bôdôl bañ bitamb, ngôli i ke bisu. Ba bôdôl  kôñôô mambod ni sud loñ i ke bisu. Ba bôdôl je bijek ba nsal, ba bôdôl nyo maog ma loñ i ke bisu. Hala a boñ le loñ Kamalun i bôdôl bana biiñngin inyuu i ôô bisélél gwé, inyuu i bañ bee gwé le i laa nuñul bisélél bini, i bee bini, bijek bini ni maog mana ni nkoñ isi. Hanyen u nla ni nok ni neebe le likot masangô li nuk i tan i ngii mbôgôl i ngim sôñ, tole i ngim nwii ke bisu. Ndi u nok le likot masangô li nuk i tan i ngii mbôgôl i ngim nwi hala a nkobla le kakaô, kofi, sud, makubé i ke bisu bi nuñlana ngandag tole moni i loñ Kamalun len yon i yé tas libôñ li sitima. Jon boonge ba nléba bé minson, ngomin a yé a saa i bôt ba nsal i lôg ngomin, moni a nene habé i ke bisu.

Yom di nyi, yo ini le, malép ma njagi ma nlamb bé nsôk. Hala wee i mut a niñil le a mbemb mahôla ndi a nsal ngim nson a nla bé hol, a nla bé pa ño, a nla bé ba kunde i ke bisu. Hala a yé nlélém inyuu loñ, inyuu litén, inyuu ndap bôt i ke bisu.

         Njel i yôhne ibaa i yé le loñ i bañ moni wé inyuule kunde loñ i nene ingéda loñ i nla bañ moni wé. Bibôdlene bi kunde bi. Ingéda loñ i nuñul nkus, bakén ba loñ ba nsaani moni wap, hala a mboñ le ingéda loñ i nsomb nkus, loñ i nsaa bakén ba loñ ni moni wap, loñ i bi tééda ingéda i bi nuñul nkus wé. Loñ i nlama yi gwélél i moni nunu le i hôla i ôô bisélél, i bañ bee, i bana biiñngin, i boñ nyunga, i ti bon ba loñ minson, i séñ minloñ, i oñ mandap ma matibla, mandap ma sukulu i ke bisu le mut nyekinye a yep bañ ni jis li mbôngôô. I mut a nje bijek, a nyok maog ma loñ i ñane nye a ngwés bé loñ yé, a nyan mbog yé.A mbôk mbén Hilôlômbi. Masoda ni nu a nkil hi kokok.

 

 

Yaônde, 05kondoñ 2016

Nkam PONDI PONDI

http://antoinepondipondi.blogspot.com