LINGWÉLÉS

Ligwé li mbog to hanano nga, di nyi le ngim biloñ i bé ane biloñ bipe. Ha ni nyen a bé le, i bon ba yé bon ba nlôl i loñ i i yé isi ane i loñ ipe, ba nla bé telep libai i kadba lingwélés. Ndi i mut a nlôl i loñ i i gwé bé loñ ipe i ñane bo ni le a ta bé nloolo, tole nyañ to isañ a bi lôl bé i pes libii, a nla telep libai ni kadba le sôgôlsôgôl a bi gwééne hana. Jon i mut nu a nla kadba libai le a yé ngwélés.

Lingwélés li nlôô ligwé. Lingwélés li yé libabal ligwé joñ ni ligwé li basôgôlsôgôl boñ. Lingwélés li yé libép woo i tôl i babal ligwé li nwet a mpot yag ni li njaye basôgôl.

Mayi ma mbog (culture) ma nkal le : ngwélés a yé man ñem nkoñ. Man ngond a yé sômbsômb ngwélés. Jon basôgôl ba bé baglege nye, le tiga le a wo yaani, nye a yiga yégle kikii nkat bum.

Di nyi le i ngim mbai, di ada bagwééne ha, di ada bôt ba bi lo kikii minkôm, i bôt ba bi lo kikii ba loolo ni i bet ba yé ha kikii banyandôm.

LE LAA MUT A NLA BA NGWÉLÉS

1) I mut a ngwé i juu li bôt ba yé ngwélés yag nye a yé ngwélés.

2) Nlonlo nu a nom i loñ ipe, ndi liniñig jé li nene longe i mis ma ba mbombog, ba nla yilha nye ngwélés ; ha ingéda i, ba njô ño kembee isi. A mbii habé bi ngond bi loñ i, a njéla kembee tjiga ni i bôt ba.

3) Ibale bo u nyodi ngwélés i loñ yoñ, ndi u hat bôt ba mpot jam li ngwélés i loñ u nke, u kôli i toñol jam li ngwélés i loñ i.

LINGWÉLÉS TÔBÔTÔBÔ LI BÉ KII ?

Mut a nla bé ba mbombog, to ñuum, to ngéngé, to njénjéga ibale bo a ta bé ngwélés.

Tel pe i bé le loñ u ntéé yo mut, i tel i yoñ i bé le : ntôô mut.

NTÔÔ MUT

Ntôô u yé mut a ngwé nu bisu ikété ngim ndap bôt.

Ndi ikété bon ba ngwé i ndap bôt, man wada inyuu liniñig jé, pég a ngwééna ni bisai a nkôs, bi nla yilis nye ntôô i ba bé i bénge linoñ jé li ligwé. Hala a yé ndigi mut loñ i gwééne bot- ñem.

Mayi ma mbog (culture) ma nkal le : ntôô mut u yé mut a nyi hop, a nyi kit mam, a mbénge bé ini pes to ini. Ntôô i nlôô ligwé li mbog, a yé man ngwélés, le a nyi kit mam, a yé nsinginsingi.

Jon di nla kal le, ntôô mut u yé mut a mpot maliga i ba bé woñi. Ntôô mut u yé nsangal bôt ni mômôs bôt inyuu maliga a mpot ni inyu nsañ a

ntoñ. A mpot ki maliga méé ma ni suhul nyu. A mpot maliga mé i njel ngwélés.

Mayi ma mbog (cultu­re) ma nkal ki le : ntôô mut ni mpôdôl ba yé jam jada. Ntôô u ta bé mbombog t o ñuum, a gwé mbai ni baa ni bon ni mi nlimil.

LELA A MUT A BÉ A NIMIS LIBAG JÉ LI NGWÉLÉS ?

Mut a bé nimis libag jé li ngwélés ingéda a nyan matiñ ma loñ yé. Loñ i bé i tjôô nye. Liyan loñ li mboñ we le u nimis libag joñ li ngwélés.

Jon libag li ngwélés li mboñ le, a nke bé bisume, a njop bé i jimb li manola, a mpot bé nkoda. Mbombog nu.

TÉÉDA LONGE (T.L.): I loñ Basaa, muda a bé pot bé libai jo kikii jo.

Yaônde, 02 kondoñ 1985

Nkam PONDI PONDI

http://antoinepondipondi.blogspot.com