mercredi 9 juin 2010

liens vidéos

Cliquez sur les liens suivants pour les vidéos : http://www.youtube.com/view_play_list?p=D8DC1F56D172C86B
vidéos récentes: http://www.youtube.com/view_play_list?p=B2567C410BD556A6

MÔI MA SUKULU

MÔI MA SUKULU

Héfté likwet = Héfté Matila = Cahier d’écriture

Likwet = Matila = tü = tende = écriture

Dikwet = les écritures

Nniiga = l’enseignant

Malét ngôlôñ = l’instituteur

Malék nadal yi = professeur de l’enseignement

Nkoh paa malét = professeur de rang magistral

Yada i kété 20 = 1/20

Hikep = virgule

Liton = le point

Nguu gwét = interjection

Ngumul = adverbe

Nkobol = dictionnaire

Bulus = boñ ké = multiplier

Booma = ôt minsongi = calculer

Libooma = liôt minsongi = le calcul

Mbog = science

Pék = intelligence

Yi = connaissance

Bana yi = Avoir la connaissance

Banga yi = Grande connaissance

Likôhna yi = Obtenir la connaissance

Añnga = compte rendu

Añnga hop = compte rendu oral

Añnga matila =compte rendu écrit

Libel makondo = cultiver le plantain

Libel mbôñ = cultiver le manioc

Libel piya = planter l’avocat

Libel masa = planter les prunes

Libel mbaha = cultiver le mais

Litjel masôô = cultiver les ignames

Lisee hiônde = cultiver l’arachide

Lisee matop = cultiver le petit pois

Lisal makabô = cultiver le macabo

Nwes mbôô = semer

Nwas = nwes mbôô

Lihiñ = senteur

Lihiñ li mbôngôô = la senteur du mbôngôô

Puwene = avion

Libai li puwene = terrain d’aviation

Ngun nyuu = Sida

Biaa (3) u kônde biaa (3) a yé bisamal tole a nti bisamal

Kiñ jam = yom i u nlama kubul

Liôt = dessiner

Yét = le poids

Yimbne i héya = signe de la soustraction

Héya = soustraire

Hole = balaie

Kaat = livre

Kaat ndap sukulu = livre de classe

Kaat minsongi = livre de mathématique

Kaat liôt nsongi = livre de calcul

Kaat liañ = livre de lecture

Kap = diviser

Kap ngélé = diviser par

Kap ipôla = diviser entre

Yimbne i kap = signe de la division

Ngélé = fois

Ngélé iaa = trois fois

Ngélé yada = une fois

Keilibog = ordinateur

Kei matila = machine à écrire

Tila = écrire

Nkwañ bibégés = notation

Bégés yada = un point

MANGUI

Linyodne = point d’application

Njel = direction

Njañ = Sens

Lipembee = intensité

Mpede = résistance

Yaa i ngap = différence de potentiel = volt

Ngap (lék) = énergie

Ngui = force

Lôs = puissance

Nson = travail

Ntende linyuma = tension électrique

U = RI Q = IT F = m γ P = RI² W = RI² T

R = mpede I = lipembee T = ngéda W = nson F = ngui

P = lôs γ = gamma m = nkogo Q = lôs U = yaa i ngap

Ntol u mbeg = pesanteur

Ngusi = attraction terrestre

Ngulép = poussée d’archimède

Ngi-ngusi = agravité

Ntol u hoo = célération

Nkogo = masse

Yét = poids

Liton = point

Njel i téé = vertical

Njel i kôñi = oblique

Njel i niñi = horizontal

Minongo = vaguelette = sinusoïde

Kéndi = côté

Likas = angle

Mpan = arc

Ngaa = limite

Ntadga = cercle

Pôk = largeur

Ntel = longueur

Jôôñ = profondeur

Libôm = hauteur

Libôngô = base

Kôñi = inclinaison

Sép = droit

Ngéba = fonction

Nkongo = sinus

Nkongo u kona = sinus hyperbolique

Mbañ nkongo = cosinus

Mbañ nkongo u kona = cosinus hyperbolique

Mbañ nkongo fi = cosinus phi (cos φ)

Hitende = rayon

Liyonok = volume

Hañ = surface

Ntôla = périmètre

Ñond = diamètre

Likomb = tangente

Ntol u hoo likomb = accélération tangentielle

Ngui likomb = force tangentielle

Kona i likomb = tangente hyperbolique

YI MBOGOG I NIÑ

Yi mbogog i niñ bikai = biologie végétale

Yi mbogog i niñ binuga = biologie animale

Yi mbogog i niñ poga = biologie cellulaire

Yi mbogog i niñ hégel manganga = biologie moléculaire

Yi mbogog i niñ matibla = biotheraphie = biologie médicale

Yi mbogog i niñ dimamana di poga di niñ = microbiologie

Jôl gwét i yi mbogog i niñ = arme biologique

Jôl gwét keñi = bombe

YI HEÑEL

Yi heñel gwom bi niñ bé = chimie minérale

Yi heñel mbot mbuhi = chimie organique

Yi heñel iñngin = chimie industrielle

Yi heñel lék = thermochimie

Yi heñel linyuma = électrochimie

Yi heñel nson hisi = chimie agricole

Yi heñel bee = chimie pharmaceutique

Yi heñel hékda mbén = chimie théorique

Yi heñel ndoñol = chimie analytique

Yi heñel mbogog i niñ = chimie biologie

Yi heñel mangui = chimie physique

Yi heñel lisemba = chimioprevention = chimioprophylaxie

Matibla ma yi heñel = chimiothérapie

Jôl gwét i yi heñel = arme chimique

Yi heñel i nlôl mapubi = photochimie

Yi heñel mbogog i niñ i nson hisi = agrobiochimie

Mbot mbuhi = carbone

MANGUI

Mangui ma binoode = physique expérimentale

Mangui ma minsongi = physique mathématique

Mangui ma hisi ni ngii = physique du globe = géophysique

Mangui ma ñem ibot = physique nucléaire

YI BITEK = géologie

YI MBOG TJIBA = paléontologie

YI LIBOGOG LI NKOÑ BITĖK = géographie

YI BIKAI = botanique

MBOG KÔBA NI KWAÑ = préhistoire

MBOGOG MBĖN = théorème

HĖGDA MBĖN

Hégda mbén ntilga bikaat to ntôbôg maum = théorie de la littérature

Hégda mbén mintug = théorie des jeux

Hégda mbén litug mbañ = théorie politique

Hégda mbén likot masangô = théorie économique

Hégda mbén ligwañ li wim = théorie du capitalisme

Hégda mbén ligwañ li bôt bobasôna = théorie du socialisme

Hégda mbén ligwañ li tjelestjes = théorie du communisme

Hégda mbén i ngôô bôt = théorie sociale

NJIÑ HÔK

Njiñ hôk i mapubi = gaz d’éclairage

Njiñ hôk i lijo = gaz de combat

Njiñ hôk i mpémés gwiiha = gaz lacrymogène

Njiñ hôk i mapan = gaz des forêts

Njiñ hôk i titimba i liboo = gaz des marais

Njiñ hôkmaliga = gaz réel

Njiñ hôk i kôli = gaz parfait

Njiñ hôk i ntôl bé = gaz rare = gaz inerte

Lipémés tole lihéya njiñ hôk = dégazage

ÑEM IBOT

Linyuma = électricité

Lék i ñem ibot = énergie nucléaire Minson mi matibla = emplois médicaux

Minson mi ingil = emplois industriels

Kei bi hyelel lék liké = moteurs

Gwét bi ñem ibot = guerre nucléaire

Biloñ bi ñem ibot = puissances nucléaires

Jôl gwét i ñem ibot = arme nucléaire

KEI I HYELEL LĖK LIKĖ

Kei i hyelel i belesin = moteur à essence

Kei i hyelel i linyuma = moteur électrique

Kei i hyelel i mbebi = moteur aérien

Kei i hyelel i njiñ hôk = moteur à explosion

Kei i hyelel i malép = moteur hydraulique

Kei i hyelel i ñem ibot = moteur ionique

Kei i hyelel i njiñ hôk lipél li malép = moteur à vapeur

Kei i hyelel ngélé ina = moteur à quatre temps

Ngwé i kei i hyelel = vitesse du moteur = régime du moteur


= Rajouter = Retrancher


MBUU

MBUU i hégda = nombre imaginaire

MBUU maliga = nombre réel

MBUU ngembe = nombre concret

MBUU libag = nombre naturel

MBUU makidig = nombre normal

MBUU mbale = nombre relatif

MBUU i nkogo = nombre de masse

MBUU i lingôk = nombre complexe

MBUU i kôli = nombre parfait

MBUU i édi = nombre pair

MBUU i nkaana = nombre impair

MBUU i héya = nombre négatif

MBUU i kônde = nombre positif

MBUU i ngiiña = nombre rond

MBUU i likañ = nombre magique

MBUU i gôl = nombre d’or

MBĖN mbôm mbuu = loi des grands nombres

MBÔM mbôm = infiniment grand

Himamana : isisii = infiniment petit

Ngi waa noñnga = plus l’infini

Ngi waa suhul = moins l’infini

MINSONGI

Linyodne = origine

Njel = direction

Njañ (suhul tole noñnga) = sens (négatif ou positif)

Makidig = norme

Mbôk = chiffre

Pok tole yada = 1 (hikoba bitôdô)

Ibaa = 2 (nlop nkana)

Aa = 3 (méé ma nkom)

Na = 4 (kop hisoo)

Tan = 5 (ngwén mamuna)

Samal = 6 (hikoda nkôt nyoo)

Saambog = 7 (boyôdô)

Juem = 8 (libak li minkôô)

Bôô = 9 (lingôdô)

Jôm = 10 (hikoba ni litjee li kôp)

Yanga = 0 (litjee li kôp)

Yaoundé, 02 maye sép 2006

Nkam PONDI PONDI

http//antoinepondipondi.blogspot.com

LIHAA NI SÔKBÔK

LIHAA NI SÔKBÔK

Bonge ba nlama ba longe ni bagwal bap, ba nlama nôgôl bagwap bap. Hala wee bonge ba nlama yi le ba nlama nôgôl nu a yé bo bisu. Hilôlômbi nyen a bi heg isoñ ni nyuñ. Jon u nlama hoñol le a nyi inyu kii a bi boñ hala. Jon u nlama boñ le lihaa joñ li ba libag jada, u nlama bégés lihaa joñ i ke bisu. Inyu hala nyen isoñ a yék, weg u yék. Jon nyuñ a gwal yag we u gwal. Bonge ba nlama bana suhul nyuu.

Hilôlômbi a ngwés le munlôm ni muda ingéda ba mbiiba, ba yila jam jada le ba gwélha bon bap mambén ni biniigana bi Hilôlômbi. Bagwal ba nlama niiga bon bap le ba kon Hilôlômbi woñi inyu i boñ le Hilôlômbi a ti bon bap yi ni pék.

Ingéda lihaa li édi, Hilôlômbi a nkôp nsañ wé ni gwéha yé. Hilôlômbi a nsayap i bonge ba nôgôl bagwal bap le ba mbet ndigi bet ni bet. Jon u nog le, bisai bi noñ mange manôgla.

Yaônde, 10 mpuye 2010

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

LINGÉND

LINGÉND

Hala a yé biték bi yé mbogbag, bi ntomb, bi bag mbôm. Ingéda u nha gwo malép, u nkôhna mbôôg lingénd, won bôt ba ñôô biôngba, biséya, bikop, bitômblô, dibôgôô, dimaña i ke bisu.

Mut a nla ki bañ nyôl ni oñ ndap ni brik bi lingénd. Ba nla ki tibil ngim makon ni lingénd.

Lingend li yé ngandag mintén. U gwé kokond, kalba,pem i ke bisu.

Yaônde, 10 mpuye 2010

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

NJEL I YÉN PÉÉ

NJEL I YÉN PÉÉ

Ingéda u mboñ longe, u nlama yi bok niñ yoñ le u nla tééda hémle yoñ. Hala wee u nlama soohe Hilôlômbi, u nlama ti nye lipém ni bibégés bi kôli ni nye. U nlama ba mut a gwé mban inyu i nigil ni nog biniigana bi Hilôlômbi, mambén ma Hilôlômbi. U nlama ba mut suhul nyuu inyu i nôgôl Hilôlômbi, inyu i gwélél mambén ma Hilôlômbi, inyu i kal Hilôlômbi mam moñ malam ni mam moñ mabe u mboñ. U nlama kon Hilôlômbi woñi. U nlama yéñ le Hilôlômbi a ngwel we i woo inyu i ke ni nye le u tehe mapubi mé. U nlama yéñ le u ñiñ ikété nsañ le hémle yoñ i ba banga hémle.

Ingéda u noñ i njel i yén pé, u yi le Hilôlômbi nyen a ti we yi ni pék, banga soñnda ni masoda le u gwés nye.

Yaônde, 10 mpuye 2010

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

MUNLÔM A HABA BAÑ MBOD MUDA YAG MUDA A HABA BAÑ MBOD MUNLÔM

MUNLÔM A HABA BAÑ MBOD MUDA YAG MUDA A HABA BAÑ MBOD MUNLÔM

I mbén hilôlômbi ini i yé mbén i yôhnee iaa a bi ti bôt ba kôba ingéda Hilôlômbi a bi hôla bo i yémbél i bôt ba bé jôs bo gwét i Ngog Lituba.

Mbod i ñunda libag li mut inyule mut a nhaba mbod i nlémél nye. Mbod i nkobol nson i ngim bôt. Loya a gwé ngim mbod yon nkéés a gwé bé. Pastô a gwé ngim mbod yon dokta a gwé bé i ke bisu. Nseñ i mbod i yé i sôô maông moñ. Libañ mbod li nyoñ ngim ngéda. Mut a yé maséé le a mbañ longe mbod i i nlémél nye. A gwé yag mahoñol le i mbod ini a nhaba, ya ga lémél i bôt ba ntehe nye a hééba yo. Ingéda mut a mbañ béba mbod, a tabé maséé ni i mbod, i, hala a nla ki tihba yag nson wé.

Kikii di mbôk kal le mbod i ñunda libag li mut, di nyi le munlôm a tabé muda. Jon muda a ba maséé ni libag jé yag munlôm a ba maséé ni libag jé. Inyule Hilôlômbi nyen a nyi inyu kii a bi heg munlôm ni muda.

Yaônde, 10 mpuye 2010

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

HÉMLE NI KUNDE

HÉMLE NI KUNDE

Ingéda bôt ba kôba ba bi yémbél i bôt ba bé jôs bo gwét i Ngog Lituba, nyen ba bi neebe ni bomede i ke ni Hilôlômbi, inyule ba bi tehe le Hilôlômbi a yé Kimaltjai, a bag ki Kunde. Jon hémle i néñés mut le ndigi longe yé yon i nene. Inyu hala nyen bôt ba kôba ba bi neebe ke ni i mut a nloo bo. Jon u nog le, u yé u nimil bikai, u nigne makoñ moñ i tén e keñi. Hilôlômbi a bi heg mut le a ba kunde. Jon Hilôlômbi a bi ti man mee yi ni pék le a ba kunde. Hilôlômbi a nyi ñem woñ i lel wemede. Jon bôt ba kôba ba bi bot liada ni Hilôlômbi. Inyule ingéda u nhémle Hilôlômbi, u niñ ni nsañ ikété yoñ. Ingéda ngim jam i mpémél we, u nti jo Hilôlômbi ni kal le nginda hibee hi i jek batôle.

Hémle i mboñ mut le a ôô bisélél gwé inyu i ba kunde inyu i nwet a ngwélél mambén ma Hilôlômbi. Yag boña wé a nsal nye le a ba ndigi kunde.

Hémle ni kunde bi nyékna bé i base i sôkbôk. Bi nkiha ntôñ kikii pa i nke bé le sogoo i yékle.

Yaônde, 10 mpuye 2010

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

LET I NKAÑ MATJéL

LET I NKAÑ MATJéL

Ñem won i nkap matjél ikété nyuu. Matjél mana ma nlôô minkañ mi matjél. Matjél ma nke ni ngim mbimba i nkañ matjél. Mbimba i nkañ matjél i gwé dihéga dibaa. Dihéga tini tjon di nyis we too u nkon tole u nkon bé. Let i nkañ matjél i nkobla le nkañ i ñuumba habé. Jon mbimba i nkañ matjél i mbet. Nkañ matjél i nla let ingéda laakôp yé i gwé mahoñ kikii ihéga le matjél ma ntagbe habé longe. Let i nkañ matjél i nla boñ le nkañ matjél i pédi munu kikii nkañ i ñuumba habé. Hala a nla boñ le mut pes nyuu i wo nye tole mut a nla beha isi.

Lelaa mut a nla boñ le a samba let i nkañ matjél? Ibale bo ngwal woñ a nkon let i nkañ matjél, u yi le yag we u nla kon let i nkañ matjél. Ingéda a nje bé bas i lel balal ba ndamba, ingéda a nje bé môô i lel balal ba ndamba , ingéda a nyingis bé nyuu yé, ingéda a mpop ngandag, ingéda a nyo maog ngandag ni ôt siga ngandag i ke bisu. Ibale bo ñem u nsal i lel kikii i lamnga sal hala a nla lona let i nkañ matjél.

TOMB I NKAÑ MATJÉL

Ingéda hihéga isi hi nsôs isi hala a nti tomb i nkañ matjél. Hala wee ñem i mbép habé makeñi tole nkañ matjél i ntomb ngandag. Matjél ma nkuli hôlô hôlô.

Yaônde, 05 mpuye 2010

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

A Légég u jek, a hol, u je kuunjañ

A Légég u jek, a hol, u je kuunjañ

Di nla kobol i ngén ini ni kal le u nlama boñ jam ingéda i kôli le li bôña. Hala wee u nlama hoo bôñôl jam i ngéda, i ba bé tiñha, tiga le i jam li li ôbi. U nlama yônôs ngôñ yoñ, ñem woñ u nlama yon ingéda u mboñ jam u ngwés. Jon u nog le, mut a ntus tum. I jam li mbénge we, u nlama bôdôl jo wemede. Jon u nog le, masôôhbe i béé i yoñ ti. Ingéda u mboñ jam i ngeñ i kôli, u nkôs matam. Jon u nog le, i ngôi i mpule i tén njap, yon i nje soso litam. Ibale bo ndi u mboñ jam, boñ i mam momasôna ma mbéda mu ibale hala a mbénge we. Jon u nog le, joo li kôp ni ño lilambag jada.

Ingéda u mboñ jam i ngéda i kôli, hala a ñunda le u tabé mut yubda. Hala a mboñ le u niñ ni nsañ, u yé mbôô minsôn nwoñ ni mahoñol moñ. U niñ ikété libag li maséé. Hala a yé kimasoda.

Yaônde, 02 mpuye 2010

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

PIL I LOÑ

PIL I LOÑ

Ingéda ngim loñ i nkit le i nséñ minloñ, i ñoñ mandap ma sukulu, bilap bi bisai, I nti bon ba loñ linyuma ni longe malép i ke bisu, i loñ ini i nla bat kôle moni inyu i sal i nson unu. Loñ i nla bat kôle moni biloñ bipe, dikuu di moni di biloñ bipe i ke bisu. Ndutu i nla pam ibale bo ndi loñ i nla habé yônôs likak li timbis moni. Bakén ba loñ ni dikuu tjap di moni bi nla ane loñ i mpôôs moni ngim mbañ tiga likot moni inyu i saa pil wé. Kikii hihéga ngomin a nla habé yoñ bôt i nson, a nla habé bédés minsaa mi bôt ba nsélél nye, a nla habé hôla biiñngin bi nke bé longe i ke bisu. Jon u nog le, minkok mi nsok yôngôô.

Ndi ngim loñ i nla tjél bat kôle moni bakén ba loñ ni dikuu tjap di moni. I ka ngéda i, i loñ ini i mbat kôle dikuu di moni di loñ ni minhat mi bon ba loñ. Hala a mboñ le loñ i nla kôle libim li moni i ngwés ni nôgla yéñe i pil wé. Loñ i nkit yéñe i kôli le dikuu di moni di nlama ti i bôt ba ntééda moni wap dikuu di moni di loñ. Hala a mboñ le bon ba loñ ba ntééda bé moni wap biloñ bipe. I moni nunu a nyégle i loñ yap. A hôlga bon ba loñ ba gwé ngôñ ni kôle moni yag ngomin.

I ntén loñ ini i ntééda libag jé li ngwélés.

Yaônde, 13 mpuye 2010

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

B’A LINÔGLA BIBUG LI NLIBANA MAHOÑOL?

B’A LINÔGLA BIBUG LI NLIBANA MAHOÑOL?

Di nla kobol linôgla bibug ni kal le hala a nla nene ni likee hop longe, ni nkwel hilémb, yag i moo, yag i mis i ke bisu, i nya yé le manôgla ma nene ikété bôt ni i njel ini le bobasôna ba nog i yom jô yap i ngwés kal bo.

Di nla kobol i bug ini le nlibana ni kal le hala a yé yom i yé nkoda, jam li nkéñha bôt i ke bisu. Jon i mut a yé maliga a nyéñ le mahoñol ma hikii mut ma kiha ni linôgla bibug to ibale bo i jam li, li nlet. Inyule bibug bi ñunda mahoñol ma mut, libag li mut i ke bisu. Hala a nlet le mut a nyi mahoñol ma mut numpe. Inyule bôt bobasôna ba gwé bé nlélém yi to nlélém mahoñol. Jon u nog le, mahoñol ma nlôl bé bebee.

Inuyu hala nyen linôgla bibug bi nla libana mahoñol ni i njel ini le mut a nla bé yi ngobol bibug bi mut numpe tole mut a nla bé nog i yom mut numpe a gwéhék kal i ke bisu. Bug yada i nla bana ngandag ngobol. Jon i tabé bun le mut nyensôna a nla yi ngandag ngobol i ngim linôgla bibug.

Yaôndé, 13 matôp 2010

Nkam PONDI PONDI

http://antoinepondipondi.blogspot.com