BASAA

BASAA

 

Basaa a yé jôi jada bôt ba kôba ba bé sébél Hilôlômbi. Di nyi le Hilôlômbi  a yé wada. Hala wee pok. Hala wee Hilôlômbi nyen a ngwal mbog. Jon bôt ba kôba ba bé sébél ki Hilôlômbi le Nwet mbog. Jon u nok le : ki mbog i gwal mbog. Inyuule ibale u nyoñ jis li hiônde, u sal, a nti we ngandag hiônde. Hala a yé mam ma Mbog bihégél. Mbog i yé mam momasôna. Hilôlômbi a yé gwom gwobisôna.

 

Basaa a nlôl i buk ini le bas. Hala wee jam  li mbet. Hala wee Basaa a yé Nyambe nu a mbay ndi a bedek. Inyuu hala nyen bôt ba kôba ba bé sébél ki Hilôlômbi le Hiañngaa. Jon Basaa a yé Nyambe nu a yé i ngii Banyambe . Hala wee a yé ngui momasôna . Hala wee nwet ngui yosô . Hala wee ki ngui.

 

Basaa  a yé jôi (bon ba Basaa) kii di ntip pot. Basaa a yé ngim loñ , loñ hala wee bôt, malép, bie, dikôa ni i gwom gwobisôna bi yé  mu. Jon u nok le : loñ Basaa.

 

Basaa a yé ngim litén, jon u nok le, litén li Basaa. Basaa a yé ngim hop.Jon u nok le hop Basaa tole hop mee tole me  mpot mee.

 

Basaa ba gwé ngandag masébla kikii bo lôg mee, lôg Mbanga, bañan bon ba Jop i  ke bisu.

 

Yaoundé, 31 matumb 2017

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

MÔI MA LIHUU

MÔI MA LIHUU

 

 

1)   Ño                                 =       tjôñ

2)   Ngii jis                          =       gwii bi mis

3)   Lisuk li bikôkôp bi mis=      biléé bi mis

4)   Nwi mi jôl                    =       gwoo

5)   Limañ                            =       dingoñ

6)   Ngii bép i nyo              =       nwôbôg

7)   Isi jas                           n=      mayéé

8)   Ngii libum, bel             =       mahuu

9)   Nya i mbédgé               =       mahuu

10)       Litak                          =         nwoi

 

 

Yaônde, 24 mpuye 2017

 

Nkam Pondi Pondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

 

LIPÉM

LIPÉM

Di nla kal le, ibale bo ndi ngandag bôt i nyi nseñ i ngim mut ibabé wonyuu, hala nyen a yé lipém li mut nu. Ingéda mut a nke ngan, hala a yé ki ngim lipém. Yag ingéda mut inyuu liboñog jé li mam, a nyis malong mape loñ yé to litén jé, hala a nti ngang, hala a nkôhna bon ba loñ i to bon ba litén li maséé. Lipém li nkôhna mut masé. Ba nti ki mut lipém ingéda i mam a mboñ, bôt ba ntehe mahee mu.

 

Yom u nlama yi yo ini le, ba nti litén lipém, ba nti Hilôlômbi lipém i ke bisu.

 

Ingéda njel to yada i néhi bé we le u laa niñ, ha nyen u nlama tep lipém tole u ba nkol.I yom mut a nsal yon a mbumbul.

 

Yaônde, 24 Kondoñ 2006

                                                                       Nkam Pondi Pondi

                                                                       http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

 

 

BIBÉGÉS

BIBÉGÉS

 

Bipôdôl gwoñ gwon bi ñunda le u mbégés mut tole ngim yom. Ba mbégés ki mut ni masoohe, ni tjémbi, ni bilonge bi bibug inyuu i unda mam malam a mboñ, inyuu i unda lipémba li bôt ba kôba, inyuu i ti bajo gwét lipém li kôli ni i sañ ba njo. Man a nlama bégés bagwal béé. Ba nla ki bégés ngim yom inyuu nseñ i yom i. Bibégés bi nla ki boñ mut le, a yi habé gwel nyemede. Jon u nog le : u yé u bégés kôp i bam nkanda tole bibégés bi jéha Ngé ngom. Inyuule ingéda mut a mboñ jam ndi ba béhgag nye, a yé a yig sôk wo nwog. Inyuu hala nyen, bôt ba kôba ba bé béna ndigi ti Hilôlômbi bibégés inyuu bilonge bi mam a bé bôñôl bo ndi ba tinag ki nye lipém. Ingéda mut a mbégés Hilôlômbi, hala wee a nti nye mayéga, hala wee a nti Hilôlômbi mbôgi lam inyuu mam a mbôñôl nye.

                                                                       Yaônde, 24 Kondoñ 2006

                                                                       Nkam Pondi Pondi

                                                                       http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

HÉMLE

HÉMLE

Hala a yé le, u nhoñol le ngim yom tole ngim ñañ bi yé mbale, bi yé ntiig le njel i pénda i yom i, to i ñañ u, i tabé. Di nla ki kal le hémle i yé lineebe le u mbat bé mbadga yokiyo. Hala a ñunda le hémle i nti bé mut yi.

 

Ingéda mut a nhémle, hémle yé i nla lôl nye ni i mut a nhoñol le a yé nwet wé tole i nog a nnog ngim mbôgi lam. Ngông mut a gwé ni libag li mut nu, bi nla boñ nye le a bana hémle a ñôt bé mahoñol longe liôdôg ni nyemede. Jon u nog le : hémle i mpa dikôa inyuule hémle i nti we botñem, i nti we mapide, i nti ki we ngui i boñ ngim jam to i niñ u neebe le u niñ. Inyuu hala nyen, mut a nhémle i yom mut numpe a nkal nye, muta nhémle le a ba banga mut, mut a nhémle le a ba kunde, mut a nhémle le a niñ longe niñ, mut a nhémle ngui masoohe, mut a nhémle lingwélés, mut a nhémle base, mut a nhémle le nkoñ bawoga i yé i ke bisu.

 

Masoda ni ba, ba nhémle inyuule ba nyi gwel bomede ni yi i homa ba nlama nigbene.

 

 

                                                                       Yaônde, 24 Kondoñ 2006

                                                                       Nkam Pondi Pondi

                                                                       http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

 

 

 

 

LIKÉÉBANA LI JIS

LIKÉÉBANA  LI  JIS

 

Di nla kobol i bug ini ni kal le hala a yé yom tole ngim jam i ntagbe tole i mbôña i kidig ngéda.

 

 

Yaônde, 02 mpuye 2017

NKAM PONDI PONDI

http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

 

NYÉGSA

NYÉGSA

 

Di nla kobol i bug ini ni kal le hala a yé ngim yom tole ngim jam i yé nseñ le i nlama bôña hanano i téé bilôñ, le u nla bé mbemb to ti likak le i yaani nu a ñye.

 

Yaônde, 02mpuye 2017

NKAM PONDI PONDI

                                                                       http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

 

LIPOP

LIPOP

Bôt ba nuñul bijek i tison ba gwé bisabe bi ñôt bôt le basomb bijek bi gwé ngap i lel bijek bi yé yômi ni i njel ini le, bijek bi yé nkañak bi nhee longe ndamba i lel bijek bi yé yômi bi, bi gwé disona, kei i ke bisu. Bijek bi gwon bi mbot bés môô ikété nyuu, i môô ma mon ma nlona lipop. Bôt ba kôba ba bé sal minson, ba keneg liké li isi, i gwom bi gwon bi nyimbil mahoñ ndi hanano mut len a noñ habé mu i njel i.

Base i sômba hikii yom ni mahol ma libañ bisélél ma mboñ le bôt ba nyingis habé manyuu map. Bôt ba mbet habé makala ni makôô map, ba ntéé matôa bebee ni nwemel, ba ntelep habé inyuu i kuye nkuu bitidii, ba gwéé biyiplene ni dikéñ bi nke ni linyuma i ke bisu. Niñ i tison i ntinde bôt le ba gwélél matôa i lel balal ba ndamba.Bôt ba mbénge nkuu bitidii i nya  i nloo ngandag nlélém ni keilibog, mintug mi yé i keilibog i ke bisu. I môô mana mon ma nlona makon.

Lipop li mboñ mut le a nyôs bé nyuu i nson, li mboñ mut le bôt bape ba mbag nye, li nla ti mut makon ma mahoñol, kon i bombo, makon ma ñem ni ma minkañ, let i nkañ i matjel, kon i lilô minkañ mi matjél, kon i lilô bisaha i ke bisu.

Bôt ba matibla ba nkal le mut a nlel yét i kôli nye ingéda u nyoñ yét yé i kilô, u kap ni ntel wé ngélé ibaa i méda, u nkôhna nomba i nlel tole i yé 25. Mut a yé pop ingéda i nomba i, i nlel 30.

Yaônde, 07 dipos 2012

 

NkamPondiPondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com

 

LIYI HILÔLÔMBI

LIYI HILÔLÔMBI

 

Man Bassa, a bé yi le mut a yé le Hilôlômbi. Nyen a bi heg bôt ni nkoñ isi. A yé longe ni longe. Man Basaa a bé yi ki le Hilôlômbi a yé Hilôlômbi nu niñ, hala wee a yé  boga ni boga.

 

Ingéda kôba, man Basaa a bé yi le Hilôlômbi a bi heg nye i pôna yéé, a bag ki nye nseñ. Jon Hilôlômbi a bé i ñem u man Basaa nyensôna.

 

Man Basaa a bé yi ndigi Hilôlômbi wada. Ndi kikii man Basaa a bé la bé anal ni Hilôlômbi, jon a bé ke i bo Ngambi le Ngambi i toñle nye gwom. A yik ki le: ngambi i nkomol bé Hilôlômbi. Hala wee mut a ta bé i ngii Hilôlômbi.

                              

                                                                                              Yaônde, 24 Kondoñ 2006

                                                                                              Nkam Pondi Pondi

                                                                                              http://antoinepondipondi.blogspot.com

Lôs

Lôs

Hala a yé mahoñol momasona ma kétéyoñ ñem ni i njel ini, le i yom u nkit, u ntémb habé ni mbus, wa boñ jo. Hala a ñunda le u gwé ômsiñ i hônba ndutu, i hônba i mam ma ngwel we i ke bisu.

Ingéda mut a yé lôs, halaa nkobla ki le, a nkon  bé woñi i boma ndutu, a nkon bé nyemb woñi, a nkon bé mut nyekinye woñi inyuu halan yen u nog le, banga mut i tane bé i je. Hala wee maboñog moñ mon ma nyis bôt le u yé lôs mut. Jon man Basaa a bi kéne i ngén ini le : « me bi lel ngaa, i mbus, me lémle hikuu ».Inyuu hala nyen, banga mut i nwél bé i mbai yéé ingéda nyen a yé mut bisu i ke i wom wéé ndi a bag mut a nsôk i nañ. Jon u nlama yi le, lôs i tane bé i humbul mis. Loñ i gwés mut a yé lôs inyuu hala nyen u nog le : « man munlôm mbénd hônd, i homa u mbôône, ba nlep bipes ».

Lôs i ngwal kii ?Nseñ i lôs i yé kii?Lôs i nlôl hee?

Ingéda u yé lôs mut, hala a nkobla le u yé kunde. Ndi i yom di nyi, yo ini le, kunde i mboñ we le u bana libag li maséé. Ndi inyuu i ba kunde, i nsômbla le u ba mut a gwé ômsiñ le ingéda u mal kit mu i ñem woñ, u neebe bemb i yom i nlo ibabé we i seela ndi to i kon woñi. I mut a nkon bé woñi i kwel ni bôt bape, a mbéna sôk nene le a yé lôs mut. Inyuule i mut a gwé soñnda, boña wéé a nsal, ni nye a nkônde yi mam, ni nye a nyi i homa maliga ma niñne. Ingéda u nyi jôga li mam inyuule u kweleg ni bôt bape, u gwé makénd i ba lôs mut, ni we, u nla boñ mam ni lôs yoñ. Soñnda i nhôla mut i ba lôs i loo i sañ mut a njo. I mut a yé lôs ndi a bana bé soñnda, a béna habé ba lôs ingéda nkwel i nañal hisi. Hala wee ngi-yi yon i nyilis nye lôs. Lôs i ngwal ndigi lôs.Lôs i ngwal bé ntet mut tole mbodo mut. Lôs i nnene ingéda i yom u mboñ, i yé nséñ inyuu ngandag bôt.Iloa mbombog a bé nlama ndigi ba lôs mut.

Yaônde, 25 kondoñ 1999

NkamPondiPondi

http://antoinepondipondi.blogspot.com