samedi 26 mai 2018
LIYI YÉN I TÉBLÉ I JE
Iloa man mee a bé a jôwa
moo, a soohe Hilôlômbi ndi to a mbôdôl je bijek.
I nwaa u nyén i téblé i
je, u nke i yoñ bijek tole ba nték we bijek. Liyoñ bijek li nkal bé le u hak i
séya yoñ, u hak ki i nlélém ngéda i wagawaga.
Ingéda u nyi yén i téblé i je, hala a nkobla le u nti i
bôt ba yii ni we lipém. Liyi yén i téblé i je li
mbôdôl ni liyi téé nyuu yoñ. U nlama yén i nya i yé le makôô moñ ma bag we
mbogog longe, mboñngo i nlama hoi, bituu gwoñ bi bag sép i ke bisu. U nlama hihe
maboñga moñ ma woo
mbeñel i ngii téblé, bipes gwobiba biséya yoñ. Woo woñ to liboñ joñ li woo bi tihba
bé téblé i je. Bagwal i loñ yés ba mbéna bé je
ni bon bap. Hala a tabé longe jam. Inyuu hala nyen u ñada mut a nyi bé kikii a
nlama je bred. Ba nkit bé bred ni hikéñ i ngéda u nyén i téblé i je. Ba mbek bred, ba ñôm bé
nwas i bred. Jon pô i wog, minson mi yihga.
Ingéda u ngwélél hikéñ,
u ngwel hikéñ longe ligwelek le ñunda manjel a nlama bé tihba maloo ma hikéñ.
Nyo woñ i nlama bé tihba maloo ma hikéñ. U nlama bé sas maloo ma hikéñ. Yom mut
a mboñ yo ini le, a nhéña nhikéñ.
Ingéda u ngwélél tôk, u
ñôt bé mbit to huwe wo. U nlama bé yônôs tôk i loo hihéga tiga le mbit u sôbi.
U nlama lona tôk i nyo woñ inyuu le u uwe bañ ño woñ ngandag.
Ingéda u ngwélél nwas, masôñ ma nlama bénge i ngii.
Bôt ba kôba ba bé bañ
tôk likôl, séya likôl i ke ni bisu.
Tômblô yoñ i nlama bé ba
nyonog i nya i yéle maog ma nsôbi. U
nlama bé kubla maog. U nlama nyo ndék, u nték tômblô ndi u kônde ki nyo maog
moñ. U nlama
bé ôt maog.
Napken i je i yé yom
matadga. I tabé yom ba nséhél jôl to su i ke bisu. Napken i yé yom ba mbii i
ngii maboñ tole bebee ni séya. Napken i nla hôla we le u sas nyo woñ ilole u
ngwélél tômblô yoñ. I ngéda u nyodi i téblé i je, u nyék napken bebee ni séya yoñ
ngiôdôk.
U nlama nyambaa bijek gwôñ i nya i yéle u ntéñnga bé i
bôt ba yii ni we i téblé i je.
U nlama bé pot ni bijek
nyonog i nyo. Ingéda u nje, u nyip nyo.
Ingéda u mal je, u mbii
hikéñ, nwas ni tôk i ngii séya yoñ i nya i yéle
yom yada munu i tabé i ngii yom ipe.
U tééda ni le, lije hobi
li gwé ngim likenge kikii lije kul, péé, mala, mabem, koo, likubé, tôñ lilañ,
manga, piya i ke ni bisu.
Yaônde, 09 libui li ñyéé 2001
Nkam pondi pondi
http://antoinepondipondi.blogpot.com
NJÔHGE
Ingéda
pes nyuu i nsôhge we le u nla bé nihbe, nyen ba nkal le u nnog njôhge. Minkañ
nwoñ nwon mi mboñ le u nog njôhge. Mut a nla nog njôhge i woo, makôô, i bel, i
tôl, i mis, hilémb, maôô, masoñ, hinoo i ke bisu. Jon u nog le, u yé u lék, u la hinoo.
Njôhge i nla lôl we le u mbabaa,
tole u nkwo, tole u nkon i ke bisu.
Inyu hala nyen u nlama ban ñem ingéda u nkon. Mut a
nla neebe nog njôhge ingéda a mboñ béba. Hala a yé ngim kokse. Hala a yé ngim
hémle.
Mut
a nla bé niñ le a nog bé njôhge. Man mee a bi kit le man munlôm a nlama kweeba
inyule nlénd wéé a mbégél le a ngwéé i kôli bé.
Ingéda
mut a nog njôhge, nyetama nyen a nog yo. Jon u nog le, mut a nog bé i wañan nyo lék.
YAÔNDE, 13 matjel
2005
Nkam PONDI PONDI
LILOK
Ingéda makôô ma mut ma nke ni bisu, ma témbék ni mbus tole makôô méé ma nke i pañ inyuu ngim likôdôk tole inyuu ngim litôbôg li hiémbi mut
a nnog, nyenbankal le, i mut nunu a nsak ngim lilok.
Ingéda u nyingisnyuuyoñ i nya i yélé, u ntiimbaboñ i
nlélém jam li ngandagngélé, nyenbankal le u nsak ngim lilok tole u sak ngim hiémbi.
Mut a nla sak ngim lilok nyetama tole mut a nlasakngimlilok ni bôtbape.
Lilok
li gwééngimngobol. Likok li nlañundalibag li mut. Jon u nog le, hikii man Bakôni i jééliségél li mbe.
Unogogki le, mut annigle bé kôôob. Mu
injelinyeningédamut a gwésgwelijéé jam nyenbankalnyele :masôôbe, ubééiyoñi ti.
Ibalebondi
u tééihomalilok li nségandi u nihbembamba, wee wanihbendiginkôkôba. Lilok li bé bat kingimmban. Jon u nog le, mingéé mi lôhanangom, ndikelipala ye.
Bôôlômbabésak: lihôngôtolehôngô, léhengéé,
bisime (bisime bi béle :mut a nkopbisime, a mbanaibéébôt. Ibalebontôômutinwo,
hanyenbisime bi nlo, bi nsak, bi mboñbinjénjé). Bôdaa to boongebambéngebéé.Bôdaababésak
:koo (bantôp, basagakyo), minkeñ, ndingnibikutsi. Iluñmangandaiyéyommintukkikiingondmaumnimbañ.
I mbusgwét bi 1914, hanyenmalokmape ma bi
lo kikiilibôlôbôtoleiyaô (bôdaa bon ba bi lonalilok li), sekele (a bi
bôdneminsiôn, lilok li, li bi lôlBasoo, li béndugililok li munlôm), ngôla
(lilok li bingonda), bekele, ifon (i bi lôlBasoo) manjañ (bôôlômbankôt,
bôdaabasagagnibôôlôm), isikô, ijingô(lilok li matibla li, banjekôpnikembee),mbaye,
tune, dikuu, malonge, bajamba (lilokingédalikwee), dikos, minségék, malandé,
makune, kitima, nkuk,mahunge(likok li
bôdaa), ndongo (lilok li bôdaa), nguda (lilok li bôdaa).
Bambombogbabébagwééngimlilok, libabésébél
le lihôngô. Lihôngô li békililok li bangamut. Mbomboginwaaansakhôngô, man
ngondnyen a mbôdôlsak. Iman ngondnunu a béé man munlômisañ a bétéélibai li loñ
le, loñiyi le ngondyéé yon ingwélélnyei man munlômnunu, nyañi man
nununyengikelibii.
Ingédaloñinsayapi man munlômnunu, nyen u
nnog le man ngond a yé man iñeminkoñ, u nogogki le, man ngond a yésômbsômbngwélés.
Mu injelinyen, bakokowabotama bon babésakkoo.
Yaônde, 02 matjel 1999
NkamPondiPondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com
MAOG
Maog ma yé soso bañnga ni mbôñ. Moni mi
ngandag bon ba loñ mi nke i sômba maog. Ngandag bon ba loñ ba nwo inyuule ba
nyo maog. Jon Hilôlômbi a bi ti bôt ba kôba mbén bisu i Ngog lituba yon i nkal
le : man mee a je bañ bijek, a nyo bañ maog ma loñ i ñane nye
tigale a yila nkol u loñ i.
Ingéda maog ma nkahal téñnga mut i pes i mbôô wéé, a nlama yi le nyemede nyen a nla tjél nyo maog. Ingéda mut a nyo maog, a nnog mane ndi a nyi bé le a yé i sagal mbôô wéé. Ingéda mut a nyo maog, maog ma mbet nye i ño, ma mbôdôl sal minsinga mi minkañ nwéé to a nleñba ndigi ndék matôi ma maog. Inyuu ngim bôt ni inyuu ngim mangéda maog ma nla boñ mut le ñem wéé i ta bé ñwee, maog ma nla boñ mut le a nyam, maog ma nla boñ mut le a nhoñol le ñemel ndi ki a nke bé hilo i ke bisu. Inyuu i yi le maog ma nkahal tamba minsinga mi minkañ mi mut hala a nyoñ soso ngéda. Ibôdôl bibéé bi niñ, mut a ngwés lihua, bebek hala a yé nseñ le mut a hol, le mut a nihbe mam ma niñ. Ndi yom di nyimbe yo ini le mut a bi pohol le lihôô maog jon li nkile inyuu yéé ni yak bilôk bi nsañ . Ndi bôt ba kôba ba bé nyo bé maog tjagatjaga . Ba bé béé minkol mi maog. Jon ingéda u nyo maog, u nlama badba le u mboñ kii . Inyuu bon boñ, bôt boñ ba lihaa, mawanda moñ, bilôg bi nsoñ, u nlama kal nson i maog noñnaga ni tamba maog ma ntamba mbôô i mut binam. Libaa li nsal habé longe, mahoñ ma nyégle ikété libaa. U nla bana kon libaa i maog. Libaa li mmaba, li nyila kikii ngog, li nla habé sal. Mut a nok jôhge i heñ libum. Nsôn i ntat bombo i mbôdôl jéba yomede. Ngodol, hu, minla bi ntamba noñnaga kikii u nyo maog. Manjel ma matjel pubi, ñem, minsinga mi nyuu mi nsal habé kikii i nsômbla. Mut a mbôdôl tuuwa, a nyaiba, a mpodba wee mut le a nkôn njék, nyuu i nyeñ nye le a nla bé telep longe inyuule ngim homa mu i boña i nsal habé longe. Mangôdô ma manum ma munlôm ma nla habé jôp litjee li gwal li mudaa inyuule mangôdô ma manum ma ntomb. Mudaa a ngwal bon ba ngwé ni makon. Munlôm a mbéna jo bisañ ni nwa ingéda a nhôô maog. Munlôm ni mudaa ba nla bana makon ma malal inyuule ba nke i ndéng tjagatjaga. Malal map ma ta habé mbogog. Mut maog bôt ba nyan nye i ti bôt, nyemede a nsol bôt, bôt bape ba solok nye, a jok bisañ, a ñane habé nyemede, i ke bisu. U wo bañ nyuu inyuu i yis mut le maog ma nla tibil kikii bee i ngim ma ngéda ndi u meya mo, u yi le maog ma yé soso bañnga ni mbôñ. Inyuu hala nyen ibale bo ndi u mbôdôl nyo maog, u nlama bôdôl badba. U nlama yi le ibale bo ndi u nyo hikii kel tômblô ibaa i maog i kose ni kôgôô hala we u nyo 23 ma lida ma liumb ni maa i ngim nwi. Jon u énél bañ mut numpe le a nyo maog , u tinde bañ mut numpe le a nyo maog ibale bo ndi a ngwés bé nyo maog , u nlama bana bineene tole malép ma bitatam i ndap yoñ inyuu i ti nkén mut a nlo i pôdôs we. Mut kôba nye : bijôñ ni bijôñ bi ñôñha bé i nkok. Hala wee ibale maog ma nlel bé ni nla bé gwelna i boñ to jam. Hala wee bébobasôna ni jôp bañ maog. U nogog ki le: Tuk a nyuuge, Nyobe a nyuuge, to ngañ yada ya yégle bé nkoñ Nyobe Tômba. Hala wee bôt ba nlôôha nyue. U tééda le : maog ma nlel bé ñem. Jon ingéda u mboñ jam u ba bañ nkol. U nyog ni héga.
Yaônde, 24 hilônde 2000
Nkam Pondi Pondi
|
Di nla kobol i buk ini ni kal le hala a yé
jam li lam to li be li mpémél we le u bembek bé. Le u nla bé nok iuyuule i jam li li ta bé mbogog , li mpuhe we i nya i
yé le mut a nla bé ti jo ngobol. Jon u nok
le jam li kéhla .Mut to wada a nla bé kobol ndigi Hilôlômbi nyetama to li yé li
lam to li yé li be.
|
http:// antoinepondipondi.blogspot.com
HIKOO HI MBOG
Hala a yé ngim tel bambombog ba nti
ngim mut inyuu ngim mam i mut nu a nla boñ, ma a nyi ni ma a nla pot.
Di nla ki kobol i bug ini ni kal
le hala a yé mut nu a ngwéé, a nañ ha i homa wé, a uñul ki ha. I mam momasôna
ma bi tagbe ha i homa nu a nyi mo.
Jon ingéda a mpot, bôt ba nkal le
nyen a yé hikoo hi mbog. Hala wee hikii jam a mpot, a béé ingéda li bé tagbe tole
a nyi jo longe.
Yaônde,
13 njéba 2013
Nkam PONDI PONDI
http://antoinepondipondi.blogspot.com
NWAS
Di nla kobol i buk ini ni kal le hala wee u bak
u gwé ngim yom tole ngim jam ndi u kit le u nhéya moo moñ i yom i tole i jam
li.
Di nla ki kobol i buk ini ni kal le hala
wee u nwaa boñ ngim yom tole ngim jam. Mu i njel i nyen u nok le mut a nwas mut numpe, mut a
nwas mindañ, mut a nwas i nkôô tole mut a nwas pôndi i ke bisu.
Ingéda u nok le mut a nso moo i ngim jam
tole i ngim yom hala wee mut a nwas i yom i tole i jam li. Hala wee ñem u ta habé nye mu. Hala a yé nlélém ingéda u nok le mut a njôwa moo wee a nwas
ngim yom tole a nwas ngim jam. Hala wee a nkôm jo mbus.
Yaônde, 23 matôp 2018
Nkam Pondi Pondi
Inscription à :
Articles (Atom)