MATJÉL

MATJÉL

Ingéda man a ñông, a nyila mut, matjél ma nyañ ma nlôô i jôp ndi ma niñhag nye. Ipôla sôñ ibaa ni sôñ saambog, matjél ma nlôô libaa ni i mbaayéñ. Mbaayéñ ni ditam bi mboñ nson i hikii jô i nlama. Yak poños bihés i mbôdôl yila ni sal nson. Ha i nya ngéda i matjél ma man ni ma nyañ ma mbôdôl pôôna.

Bikôyôp bi matjee bi matjél nson wap i yé libegee njiñ hôk i hépga, hala wee mbuni ni mbuhi. Mbuni i nyodi bisaha inyu i ke i ngim bipoga ndi i yila mbuhi (CO₂). Bikôyôp bi matjee bi nsal nson wap ini mbôgôl dilo ni 20 madilo ndi bi kenek liké li mbôgôl i tan i kilôméda nwaa bi un ndi bi wo. Bikôyôp bi matjee bi gwé bijek bi minsôn, ba nsébél le hémoglobine, gwon bi hôla libegee mbuni i ke i ngim bipoga ni libegee mbuhi i ngim bipoga i ke bisaha. Bikôyôp bi matjee bi gwé bé mañg.

Bipuba bi matjee bi matjél bi yé bipoga bi gwé mañ wada tole ngandag mañ. Ba yé nkapga ngandag mintén kikii neutrophiles, lymphocytes, monocytes, eosinophiles ni basophiles. Hikii ntén i gwé i wéé nson. Nson wap i yé i jôs le dimamana bipoga bi niñ di nti bañ mut kon ni i jôs gwom bipe bi nla ti mut kon. Bi nla je tole bi nla nol bakén ba gwom ni bipoga bi ñômbi.

Mbaayéñ i nyét 150g yak nhôôlag mut. Nson wé u yé i héya i gwom bi nlama bé ba matjél ikété bikôyôp bi matjee ni ikété bipoga. Mbaayéñ i ngwal gwom inyu i ban mut le a kon bañ.

Limaba li matjél li yé nseñ ingéda mut a mbabaa.

Matjél ma nla bana ngim makon le bikôyôp bi matjee bi nsôs nomba, njok suguu, kon le matjél ma maba bé longe, kon le bikôyôp bi matjee bi niñ habé 120 ma dilo, kon le mbuni i mpam bé longe bisaha i ke ni bisu.

Yaônde, 21 dipos 2008

Nkam PONDI PONDI