lundi 1 novembre 2010

GWET

GWÉT

Ngobol gwét i yé mbogog i sañ matjél i nkuba i pôla biloñ ni mintôñ nwap mi binsônda tole i pôla ngim mintôñ mi bôt mi ngim loñ. Di nla ki kal le, gwét bi yé ngand bawoga. Nseñ i gwét i yé i ane ñoo woñ ni nbimba. Hala a mboñ le ñoo woñ a nlama boñ mam méé, ni niñ kikii sômbôl yoñ. Yom ndi yi ki, yo ini le, gwét bi ta ndigi bé jam li mbimba. Ingéda u nnog le gwét bi bôlôm ni bôda, hala wee ni munlôm ni muda njee a nlama bôk bisu, njee a nlama telep bisu. Hala wee ngim bôda i nkal le, muda ni munlôm ba kôli to hala kikii ngui minsôn munlôm i nloo i muda, to hala kikii munlôm a ngwal bé, to hala kikii munlôm ni muda ba gwé bé mi nlélém mi maông i ke ni bisu. Gwét bi yé ki lituk mbañ i pôla biloñ. Hala a yé gwét bi mahoñol. Lituk mbañ lini, li yé ngim gwét ndi u nôgda bé jam li mbimba. Ñoo woñ a nnoñ manjel mape inyu i ane we. Jon ndi nla kal le gwét bi yé ki ngim lituk mbañ. Bo man loñ i jôlag gwét didon. Inyu i boñ le loñ yoñ i ba bañ isi ane i loñ ipe, u nlama yi kap lihat li loñ i pôla bon ba loñ yoñ, le mut nyekinye a yep bañ ni jis li mbôngôô. U nlama yi sangal ni tômbôs mam ma bon ba loñ. U nlama ôô bisélél gwoñ ni nuñul gwo ni nkoñ hisi. U nlama je bijek gwoñ ni nyo maog moñ ndi u nuñul gwo ni nkoñ hisi. Mbén bisu Hilôlômbi i nkal le, u je bañ bijek, u nyo bañ maog ma loñ i ñane we, tiga le u yila nkol i loñ i. Mbén yôhne ibaa i Hilôlômbi i nkal le, a man mee u nuñul bañ biték gwoñ mut a tabé man mee. Mbén yôhne i aa i Hilôlômbi i nkal le, munlôm a haba bañ mbod muda to muda a haba bañ mbod munlôm. Ngond mee i nlama gwal bon batan bititigi gwobisôna ibale bo mbôô wéé i ntéénga bé nye. Bilog bi nlama bii ni gwal bon batan bititigi gwobisôna. Inyu i boñ le, u niñ ni nsañ, u nlama kôôba gwét hikii kel inyu nseñ i loñ yoñ, inyu i boñ le loñ yoñ i ba ndigi kunde. To hala kikii di nyi le, dilo dibe di biba Jaman gwét, di nlama ba kikii gwégwét man lôg Basangén a ba ke i jo gwét biloñ, a yi bé gwo, ndi a yik makanda. Inyu hala nyen hikii man mee a nlama jés boña wéé. Hala wee a nlama yéñ i tehe mam momasôna. Ndi man mee a nlama waa ke maisañ njôñ, a nlama waa tam yom i maisañ. Inyule hala a yé kinjee maséé ingéda linyañ li nôgla, li boñog mam ntôñ. Ibale bo ndi manyuñ a nloo we, begee bot yéé. U nlama ba mut suhul nyuu. Ingéda bôt ba kôba, ba bé yil man mee ni bilem bini le: gwéha, maliga ni ômsiñ. Ingéda u nneebe bé mahol ma hop woñ, liôô bisélél gwoñ, bañ béé gwoñ, bôt dikuu di moni inyu i bana moni, bégés ligwé joñ li mbog ni i bôt ba yé i ño i mbog mee i ke ni bisu, u yi ni le, u ngwés bé le loñ mee i ba kunde. Ibale bo ndi u nkal le u mbel makondo, u nlama nuñul jom di dikôô di makondo i ngim nwi i len ini. Ibale bo ndi u nkal le u mbañ makôô ma matôwa, u nlama bañ didun ditan di makôô ma matôwa i ngim nwi i len ini i ke ni bisu. Bakana ba Mbenge ba bép bés gwét inyule ba bana ngaa i nleñ makoñ imaa i nlélém ngéda. I loñ i nlo i jôs we gwét i nyéñ ligwañ li loñ yoñ ndi i nkén loñ ini, i nkal le i nlo i yis we miñañ mi lam mi base yéé, tole i nkén loñ ini, i nkal le i ngwés yilis we ngwélés i ke ni bisu. Ingéda ngim loñ i nkit le i ngwés jo gwét ni loñ ipe, loñ yoñ i nlama ba i kôôbaga le i gwét bi, bi tagbe bañ, bi loo bi kahal juba i loñ yoñ. Jon u nog le, gwét bi kil nsangaa, bi huune hitonga mbas. Ingéda ngim loñ i nyémbél loñ ipe, i loñ i, i nyéñ ndigi le i gwom a mbañ bi nuñlana i loñ i mbiba. Haninyen i loñ i nyémbél i mbot mintôô mi bôt mi loñ i mbiba inyu i niñ ni neebe mambén méé. Mintôô mi bôt mini, bon ba nhôla i nkén loñ le i nuñul nkus wéé i loñ i mbiba gwét. Ndi i nla ki pam le, mintôô mi bôt mini, mi nla hôla i nkén loñ le i pôôs loñ yap moni i lel balal ba ndamba. Jon u hel bañ le bakena loñ yom i nyégle bo kikii nson i yé i saa mapil ni yéñe. Haninyen i gwom u nsomb bi mbet ndamba, haninyen ba nhéya bôt minson, haninyen tas i mbet inyu i saa mapil ni yéñe i ke ni bisu. Tééda le, ndigi biparison ni bisônda bon minsaa nwap mi nheñ béé. Hala a mboñ we le u nla habé saa sukulu i bon boñ, u nla habé ke i lap bisai inyu matibla to i bee ngañngañ a ntiina we, u nla bé somb gwo. Kikii u nsal habé yom yokiyo i i yé we nseñ inyu niñ yoñ u nsôk ndigi yila i wañ mut ni mut a niñil bitek ni njagi. U gwé habé ngui i bégés ni ti Hilôlômbi lipém to ngui i noñ i kokok i basôgôlsôgôl boñ ba,ba bé ôô bisélél gwap ni tééda libag jap li man mee. Ibale bo ndi u njôp bé i nyunga le, u ôô bisélél gwoñ, u sal bijek gwoñ, u bana maog moñ, u nuñul i gwom bini gwo biaa ni nkoñ hisi wosôna, loñ yoñ ya ba bé kunde. I mim u ntuge, ba nyil wo i mis. U nogog ki le, jém li yé li jôp nkonda, li gwéé nkonda. Inyu i jôp i nyunga, i nsombla le u ba ndon mut, hala wee mut a nkon bé woñi, ndi u jok sañ kikii ndiñ mut. I njômbi lipémba ini, yon ya boñ we le u ba habé kikii nloolo i loñ yoñ. I njel ini yon ya hôla we le loñ yoñ i ba kunde ingéda wa nneebe i bañ yom yosôna i yé we nseñ ni i nuñul yo maloñ mape. Loñ yoñ ya ba kunde ingéda wa nneebe i bot minson le bon ba mee ba sal. Jôñ i nson i tabé ndigi jôñ mut. Haninyen mahéñha ma loo, maséé ma témb ma loo ni ngandag mboda ni ndômbôl Hilôlômbi. Wa tehe loñ yoñ i nyémbél baemb béé ni lôs i nson. Hikii man mee a nlama sal jôm li ngeñ bititigi gwobisôna i ngim kel, dilo disamal i ngim sondi. Hikii kel u nlama añ lipep li manwin inyu i yi i mam ma ntagbe i loñ yoñ ni i mam ma ntagbe i nkoñ hisi. Wa tehe le bôt ba wo habé ngandag i loñ mee. Njômbi i nyilis we kunde inyule hikii loñ i gwé i jéé libam li mambén, mambén ma u nlama yi mo. Mambén ma loñ yoñ ma ñunda we lipémba li loñ yoñ, inyule loñ yokiyo i nla bé niñ to ba kunde ibale bo i loñ i , i ntep béé mambén méé ni nyemede. U yé u mma yom ndi ba yi to i yom i,i yé longe tole béba. Ibale bo ndi u nsal béé, bôt bape ba loo ba jéle we ni mam moñ ma niñ. Moni bijôñ bi bôt, bayi jam bon ba ngwélél nye. Masoda ni nu a nyi bok mam méé ndi a béhgak ki ngeñ, i loñ i mbégés bé ngeñ i nhol bé, i nyila ndigi nkol i loñ ipe. A man mee, nson woñ i nlama ba ngim sañ, yak niñ yoñ i yémbél ngim gwét. Inyu hala nyen longe gwét i nyilis nseñ woñ longe nseñ.


Yaônde, 20 matôp 2003
Nkam Pondi Pondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com

Aucun commentaire: