IBOT

Hala a yé hikét hi nsola yom i nlabé kéba tole imamana i hégél i nla adba inyu i gwal hégél manganga.

Ibot i ngwé mañ wada ni dingengeya. Mañ i gwé isisii i yom i linyuma i kônde ni tutunga peles Ngengeya i nkiina mañ, i ngengeya ini i gwé linyuma li héya.

Yom di nyi yo ini le, ibot i gwé ngim yét, ngim nkogo, ngim nomba hala wee libim li dingengeya i ngim ibot. Kikii ihéga mbuni (0), nomba yéé i yé 8 ; nkogo wéé i yi 16 ; gôl (au) nomba yéé i yé 79 ; nkogo wéé i yé 196, 9665 ; kei (Fe) nomba yéé i yé 26, nkogo wéé i yé 55, 847 ; mbot malép (H) nomba yéé i yé yada yak nkogo wéé ; lipidô (P6) (82 ; 207, 2) ; Muli (Cu) (29 ;63, 546) ; silba (Ag) (47 ; 107,868) i ke bisu.

Ingéda mañ i ibot i mbôôha hala a nti linyuma li ibot, tole mbôm mbôm lôs i ibot. I jam lini li mbôña ingéda mañ i ibot i nyit (uranium ; plutonium i ke bisu) i mbag la bipes bi baa, hanyen mañ ini i mpémés ngim libim li lék. U nla ki kôhna linyuma ingéda u ñad ngandag dibot di nyét bé ni soso mbôm lék, hala a nlona dibot di nyét ngandag (kikii i héga mbot malép ni lithium). Hala a nti ki we mbôm mbôm lôs i ibot.

I loñ i mbañ jôl gwét keñi i ibot wee i unda kunde yéé.

Mañ : noyaux Mbuni : oxygène

Ngengeya : électron Mbot malép : hydrogène

Tutunga peles : neutron Jôl gwét keñi: bombe

Isisii i yom : protron Ibot: atome

Nkogo:masse Ñem ibot i mboda bôt: nucléaire civil Hégél manganga:molecule Ñem ibot i sônda: nucléaire militaire

Lipidô: plomb

Muli: cuivre

YAÔNDE, 05 maye sép 2006

Nkam PONDI PONDI