MBOG


Ingéda Basaa bi ba pam i NGOG-LITUBA, ba bi kahal bôl, ba pam i homa i yé le, mandap ma bikôkô ma yila ngandag. Hikii hi nkokongo ni i héé iyiyimba. I nduña i le yubda i ba bañ, le hikii hitéténa hi kodba ni gwom gwéé, nyen Basaa ba bi ték mbog, hala a yé le ba bog i mam ma yé nsandag. Ini bug le mbog i nlôl i bug ini le bog, hala wee kôhle, wee litééda longe, hala wee li ôt mahoñol longe li ôdôg. Mbog i yé jimb li bambombog, mbog i yé ngéda (mbog kôba ni kwañ), mbog i yé loñ (mbog Bassa, mbog Bati, mbog Mpôô i ke ni bisu), mbog i yé mbañ, miñañ, yigil, matunga, likot masangô, minsogi, base, matibla i ke ni bisu.

Nseñ i mbog i ye kii? Yigil i mbog i gwé imbe nseñ?

Di bé lelaa yaani nu a bi tagbe? Di yé lelaa len ? Da ba laa yaani ? Mbog i nyibil bilap hala wee mam ma sôli, mbog i nyibil lap likañ i ke ni bisu. Lelaa di nlama nigil mbog Bassa? Di nlama nigil mbog Basaa miñañ, i mam di nléba ikété bikaat, ikété hisi, i mam di ntehe ni mis més i ke ni bisu. Di nlama nigil mbog Basaa ingéda di nigbe bambombog.

Mbog i yé môga imaa; mbog ndômbôl ni mbog bihégél. Mbog ndômbôl yon i yé le, ibale bo bambombog ba nkal le i jam lini li bag haana, ndi hanano li nyila haana. Bambombog ba nla ki kal le i bag mabui ma bikai ndi a nyila bee bi likañ. Jon mut a nog le mbog ndômbôl i yé makidig bambombog ba nyoñ.

Mbog bihégél i yé mam Hilôlômbi a bi heg i bôdôl bi béé. Kikii malép ma tabé môô, lisege li tabé liboo, njok i tabé hiséé, ngii i tabé hisi, munlôm a tabé muda. Mbog bihégél yon i yé mañ. Jon mbog ndôbôl i nkiha kikii mbog bihégél i ñunda njel. Ibale bo, mbog ndômbôl i nkahal bagba njel ipe, man Basaa a ñunda le i jam li, li nla bé bôña kekikel. Hanyen kikii ihéga ibale bo a nkal le nlôm ñyéé, man a yé mag.

Kikii loñ yon i nkena mbog, mbog i nla kwo inyu ngandag manjom, ndi loñ i gwé ndigi pil le i nyodol mam i ke ni bisu, inyu hala nyen man Basaa a bi kélél le mbog i yé makwo ma ñyéé, mbog i kwog, mbog i nyodag.

Basôgôlsôgôl ba bi mal bog mbog Basaa. Ini mbog i nhol ni bilem bi man Basaa, ni makégél ba biloñ nyoñ bipe. Ba sôñ le mbog i nimil bañ, ba yé bonge, bôda ni bôlôm. Mange a nlama nigil pom i nkok, amb tjandi, to sal i nkôm i uu i pañ isañ, le mam mana ma nimil bañ. Ngond muda a nlama nigil sôble matop to og, le i gwom bini bi nimil bañ. Jon i loñ Basaa, ingéda mam ma yé mbogog longe, ngim mut i nlama tad le ma yubda habañ. A ntad ni ngui i bi tiba nye le a nla sayap ibale bôt ba ñôñôl i kokok, tole a og ibale ba njôp i njel yubda. I mut nu nyen a yé mbombog. Mbombog a nyi ndugi ligwéé li mbog, hala wee niñ i bôt ba kôba ni mbog yomede. Mbombog a nkit mam ingéda bôt ba mpodog, ba podog, nyen a nsôg. Mbombog a yé mut maliga, mut gwéha, a njôp bé i jimb libe. Ingéda kôba a bé ki le, ibale bo ndi mbombog a mbep kena loñ, a nidba nyemede. Hala kikii mintjep mi yé ngandag ikété mbog Basaa, hikii ntjep i gwé mut a yé ño ndi a gwé bé jôi li mbombog kikii ihéga i pes matibla u gwé bauum, i pes kokse bôt, ngéngé i ke ni bisu. Ndi i bôt bana bobasô ba yé isi i mbombog nu a bi tééba inyu loñ yosôna. Di gwé mbog mabui, mbog nkoda ntoñ, mbog bibañ, mbog lôg Mpôô.

Yom u nlama tééda, yo ini le, ba nkés bé mbog i ngii mbog. Hala wee hikii mbog i gwé méé mambén to matiñ. Hala a yé kimasoda le mut a nwas bé mbog yée inyu i sambla mbog ipe. Jon i mut a nwas mbog yéé a nyila i wañ mut.
YAOUNDE, 18 biôôm 1999
Nkam PONDI PONDI