DITAM

DITAM

BÔLÔ DITAM NI KII I YÉ DITAM

Ditam tjon di yé bijô ikété nyuu mut to nuga. Nson wap i yé le : li baa mbôñ ikété matjél, iketé nyuu, di ba pémés yo i mbégdé ni masai. Ditam di nkat ki le : yom yosôna i yé i nséñ matjél i nhôla nyuu mut to nuga i léba bañ i mbégdé : gwom kikii bo bas, bombo to matjee ma matjél, puba matjee tole matjee mapubi ni bikôyôp bi matjee (globules blancs et globules rouges), to bijek bi minsôn (protéines, albumine), hala a yé bôlô i ditam.

DITAM TOLE BAAENE MATJEE.

Baaene = segesege tole sehgene i matjél.

Hitam hi mpôna kôn i likôl (haricot). Nyuu yé i mpôna man mbambai, ét wé i yé 300 grammes.

Ikété nyuu di niñne i ngui nsôn ba nsélél le inyum. Laakôp i libum ni lihoñ ba nhô tjo. Ba niñne i mbus laakôp i libum hala a yé le i pôla nsôn i nyum ni laakôp. Hikii hitam hi gwé njel majél ibaa. Njel matjél i pubi ni njel matjél i hindi. I njel matjél ini ibaa i nlôl i njel matjél i pubi i libum ni i njel matjél i hindi i libum. Njel matjél i pubi i nlôl ñem, i nke bijô.

ÑEM – BISAHA – ÑEM – BIJÔ – ÑEM

Njel matjél i hindi i nlôl bijô i nke ñem, i mbus ñem, bisaha (poumons) nyen matjél ma nyoñ mbuni (oxygène), ingéda a mal yoñ mbuni a nke i ñem, ingéda a nlôô i ñem ndi kundi a jôp ditam di baa nye, a tagbe ndi a kee bijô bi nyuu. Matjél ma nke biugul inyuu ti gwo mbuni. Mbuni won i nhôla i nyuu i ligis bijek ni ti bés lék i niñ (métabolisme).

Hikii hitam hi gwé hidun hada (million) i dibaaene. Ditam tjo dibaa di gwé didun dibaa di dibaaene.

Hikii hibaaene hi gwé himaga hi hikokôna ni dimaga di dinjenjela di matjél mbunja matjél, mu nyen matjél ma nlôl di ma baahna, ndi mahindi ni malép ma lôl dikokôna di masai ndi ma pam i dek ditam. Ndek ditam yomede i ñom masai ni bon ba minkoñ mi masai i pam i waa i ditam (bassin).

Nwaa masai ma mpam i waa i ditam, masai ma nlama yék gwom gwobisôna bi yé i nseñ i inyuu mut ikété matjél. I bôdôl i waa i ditam nyen minkoñ mi masai mi nkeñi mi nkena masai i pam iséé. I ngéda masai ma yon iséé, ha nyen ngôñ masai i ngwel we.

Makon ma ditam ma yé béba kikii kon i ñem. Ndi mut a nla nom ni kom i ñem iloo kikii mut a nla nom ni kon ditam.

Dokta a nla yil kon ditam ikété masai : bombo, bijek bi minsôn lôñ ni minsoñ kikii microbe bi bi nlama bé  tagbene i segesege ditam tole téntén makon ma bijek kikii mbit bombo (diabète), mbit nuga (goutte) i ke bisu.

Yaônde, 02 kondoñ 1997

Nkam Pondi Pondi

http://antoinne pondipondi.blogspot.com