Ingéda Hilôlômbi a bi hôla bôt ba kôba le ba yémbél gwét ni i bôt ba bé jôs bo le ba hémle base i ôm mbom isi i Ngog Lituba, nyen bôt ba kôba ba bi kit le ba nlama bana ngim bilem.
Di nla kobol i bug ini le lem ni kal le hala a yé i bana ngim liniñik. Jon u nog le a nlem hala. Hala wee lem yéé i. Di nla ki kobol i bug ini le lem ni kal le hala a yé maông ma gwé njom. . Jon u nog le, we ngi wo, u tañ bé lem.
Bôt ba kôba ba bi gwés le maloñ ma nôônga ni bo ma yil bo ni ngim bilem. Bôt ba kôba ba bi tehe le masoda ma Hilôlômbi ma mbôdôl ni gwéha Hilôlômbi a bi gwés bo. Inyule ibale mut a ngwés we, i mut nu a ngwés bé le u nson njonok tole a boñ we béba. Bôt ba kôba ba yoñ ki i lem ini le maliga inyuule ba bi tehe le Hilôlômbi a mpot ndigi maliga. Jon bôt ba kôba ba bi sébél nye le Kimaltjai, hala wee maliga méé ma yé nlélém tjai di tjai. Bôt ba kôba ba bi yoñ ki i lem ini le ômsing, hala wee libak li nu ingéda a nkit jam i ñem wéé, a mbemb i jam li nlo mu i ba bé sehla to kon woñi. Jon ômsing i yé i kit i boñ ngim jam.
Bôt ba kôba ba bi yéñ le bôt ba biloñ bipe bi nek bañ bo ni bilem gwap. Jon u nog le, ba nolok ngwo mam. Ndi ba nnol bé nye makil ma mbéénga.
Man mee a béé mut a ñét. Mut nu a nneebe wél maliga. Mut nu a nyoñ bé bitek. Mut nu ibale a nneebe jam, hala wee ñii wee ñii, heeni wee heeni. Mbôôda mbôôda ni biloñ bipe nyen bilem kikii bo hop u yé mbunja, u kéi, u kee i bi kahal nene inyu man mee. Bôt ba kôba ba bé yi le man mee a nyidis nyemede ingéda a gwé ndap, nwa ni man. Liti nye hop i ti to i bôdôl nye ñem i loñ i bambal mbog to i yi um i bé béda nye le a bana ndap, nwa ni man i bé béda le a gwé i gwom bi.
Gwéha i bé nene inyuule bôt ba kôba ba bé boñ mam ntôñ le ba yii libôk. Libii li bé bé jam li mut wada. Jon ba nkal le mudaa loñ, man loñ. Ingéda ba nkôt ndañ, bôt bobasôna ba nyi le lilam to libe li nsébél bo. Jon ba nlama ki ke ngwéé. Jon u nog le: a manyuñ éé ! u bénge mbus.
Man mee a bé yoñ ngéda i emble mut a mpot. Ibale u nyi bé emble mut to mbombog u nla bé ba inyuule wa yi bé bagal hop. Man mee a bé bunge bé mut a nlo ngwéé i sôñ niñ yéé to tandi i ngwés jôp i ndap yéé le sulug i noñ yo. Jon u nog le, njel i lok ditatanga, wee suluk i nlo mu. Bôt ba kôba ba bé yi le u gwés mut woñ libôk, u nok nye ngôô wee u ngwés Hilôlômbi. Jon iloa ba bé yil man mee ni bilem bini le: gwéha, maliga ni ômsing.
GWÉHA
Ingéda u ngwés mut, u ngwés yag hop wéé, maboñog méé yag nyemede. Jon Basaa ba bi kéne i ngén ini le : ñem u lama yol, ndi a sooba nwa. Jon u nog ki le : libéé li nyuñ, to li gwé pos, u nyuñug ndigi. Di nla kal i gwéha ini i nlôl i minsôn. Gwéha i nla ki lôl i nkañ tole matjél. I gwéha ini, boña mut nyen a mboñ nye le, a gwés ngim yom tole a ntjél ngim yom nyuu yé yo i gwés. Jon u nog le : u sôô maog, u nleñ bé ngog. Hala wee u tééda bôt boñ homa, u nleñ habé gwét.
Di nla kal le soñnda yoñ, yon i kena gwéha yoñ. Inyu hala nyen u nog le : béhna we, libal bo hisi. Mahoñol ma mut to bilem bi mut gwon bi tinde nye i gwés ngim yom tole ngim jam. Yom di nyi, yo ini le, banga gwéha i nyi bé woñi to maloga. Jon u nog le: man bo nyañ, ba yégna bé. Man Basaa a kalag ki le : mut a ñyek bé njék le, a njék nol mbômbô. Mu i njel i nyen mange a mbat mimañ mi bôt nye: b’a ni ngwés nyig e? Ba neebe nye. Ndi ni émbél nye hyandi ni nol nye ? Ibale bo ndi nke bé i kokok, wee ni ngwésna bé. Mut a nlama ki yoñ matadga inyu gwéha inyu hala nyen u nog le: baa ba ñyéé ba nol nlôm. Ibale bo ndi munlôm a gwé i wañan muda ndap libii bisôôli, a yé nye mbok. Mbok i ndéng i tabé loñge inyule i ngwal manola. Yom u nlama ki yi, yo ini le, mut a nla gwés we, we u yi bé, jon ngoo mut i gwéhég we, u yi bé le i
Ngwés we.
Di nla ki kal le gwéha i nlôl i mbu, yon i yé gwéha i Hilôlômbi. I gwéha ini, i gwé bé nwaa, i gwé bé baoo, i nyi nwéhél,i gwé bé panda. U nla yi le Hilôlômbi a yé ikété yoñ, ibale bo ndi u ngwés mut woñ libôg. Inyuule hala nyen u nlama yi le, Hilôlômbi a nog bé masoohe moñ ibale bo ndi u ngwés bé mut woñ libôg kikii wemede kikii yom bisu. Hilôlômbi a nog bé masoohe moñ ibale bo ndi u nheñ bé wemede i boñ ngim nson kikii jam li yôhne iba. Ingéda Hilôlômbi a ngwés tohol we, a ñômle we gwéha. U nla bé ngwés Hilôlômbi ibale bo ndi u ngwés bé mut woñ libôg inyule gwéha i mboñ bé mut woñ libôg béba.
Gwéha i yé ngandag mitén. Mut a ngwés Hilôlômbi, mut a ngwés loñ yéé, mut a ngwés mut wé libôg, mut a ngwés nson, mut a ngwés malal, mut a ngwés minliba, gwéha i maliga i yé, gwéha i mut libôg i yé, gwéha i nyañ bon i yé, gwéha i Hilôlômbi i yé, gwéha i minliba i yé, gwéha i malal i yé, gwéha i linyañ
libôt i yé i ke bisu.
Gwéha i tabé libô. Libô i pôla bôt li ngwal liwanda. Bilem bôt ba gwé gwon bi gwal libô i pôla yap, yag mahoñol bôt ba gwéé mon ma ngwal libô i pôla yap.
Jon Basaa ba nkéne ngén le : bie bi nôônga, gwom bi ntubla kôi. Yom di nyi, yo ini le, ngandag gwéha i ngwal tonda i, i mboñ le, u nyi habé i yom u
mboñ. Jon u nog le : ñem i sôñgôô bé njéé.
I mut a niñ longe niñ, a yé mut a nyi gwéha. Inyu hala nyen u nog le : ñem u nkwo bé bôg. Inyuule gwéha i mboñ we le, nyuu yoñ i mbat bé we pil i gwéha to mahoñol moñ ma mbat bé we pil i gwéha. I jam lini, li nla ndigi bôna, ibale bo ndi u nyi le, sômbôl i mut yon i nkena niñ yéé ndi mut a ngwés bé nog ngim
maliga ma, ma nlona nye pék ni yi.
Yaônde, 18 matjel 1999
Nkam PONDI PONDI
http://antoinepondipondi.blogspot.com
MALIGA
Maliga ma yé mapubi ma nom. Jon man mee a bi sébél Hilôlômbi le
Kimaltjai. Hala wee maliga mé ma yé nlélém tjai di tjai.
Basôgôlsôgôl ba bi kobol i bug ini le maliga ni i njel ini le : ba nyil mut maliga ingéda ba nti nye hop i ti tole ingéda ba nkal le a bagal nkaa. Hanyen a ntémb bé mut nyekinye mbus ibale a nkwo nkaa to a yé mut wéé lihaa. Mut a nyi ki maliga inyu bon. U nyi bon ba gwéé matjañ ni ba ba gwé béé matjañ.
I ngobol ini, i ñunda bés le maliga ma nyis bé i mbee ntén mut u mpot. Jon hop woñi, lijo woñi. I mut a yé kunde a mpot ndigi i yom a nyi, i yom i téé sép, i yom a ntehe ni jis jéé tole i yom a nnok ni maôô méé. A kon bé woñi i pot maliga. Ingéda ba nkal le, ba nyil mut maliga ingéda ba nti nye hop i ti, hala a nlôl ki ni i bôt ba nkôôba nye. Jon ngén ini le : hinuni hi ngwiina makôô, mut a ngwiina i nyo. Maliga ma nlôl ki ni i niñ u nniñ. Binoode bi mam u niñ gwon bi pamna we maliga. Niñ yoñ ni mahoñol moñ ma nlama kena we maliga. Jon a neg wee u nôgôl likek joñ. Ndi kii u nlama boñ inyu i yi maliga ? Kii u nlama sal inyu yi i homa maliga ma yéne ? U nlama yi le bun a tabé ingéda mut a nsal to ingéda mut
a nyéñ. Kii i nkéñ maliga?
I mam mankéñ maliga mo mana le : njôñ, tama, ngi-yi, ni liyéñ nseñ i mut nyemede. I mut a nke we njôñ tole i mut a ntam yom yoñ, a nla bé pot maliga i
jam li mbénge we. Ngi-yi i mboñ mut le a nyi bé i homa maliga ma yéne inyuule i mut nunu a nyéñ bé. I mut nunu a nigil bé to emble i mut nunu a ñemble bé. Nseñ
maliga u yé kii ?
Maliga mon ma nyilis mut ngwélés. Maliga mon ma nlona nsañ ikété bôt ni i njel ini le, wada a kol mbada, iba ba kol nhôôlag. Ingéda mut a nyi le nyetama bé nyen a nyi mam momasôna, a nyoñ ndun i emble i yom maisañ a nkal nye. Hala a nlona nsañ ikété mboda bôt. Yom di nyi ki, yo ini le, maliga ma nlona mahol inyuule maliga mut a ngwés bé nog mon ma yéne nye nseñ.
Yom di ntehe hanano, yo ini le, mut len a ngwés a nog bitembee. Jon u nog le, i mange a bééga ikamba i nyik, nyen ngwo i nnoñ. I yom u nlama tééda, yo ini le, bun béle u ntehe mut a mpot maliga inyule bun béle u tehe mut a neebe le, ba sol nye inyu libag jéé li maliga. Nog ni maôô a nkona bé ngôñ, hale u tehe ni mis moñ. Mut kôba a bi niiga bés le, Hilôlômbi a yé Kimaltjai. Hala wee maliga méé ma yé nlélém i tjai di tjai. Maliga ma mboñ we le kiñ-ñem i nkéés bé we. Jon ingéda bôt ba nyi i homa maliga ma sôli, bôt ba mpot teele mapubi ma nene i jam li. Hilôlômbi a bi yigle loñ Basaa mabén maa. Mbén bisu i yé le: man Basaa a je bañ bijek to nyo maog ma loñ i ñane nye tigale a yila nkol i loñ i. Mbén i yôhne iba yon i yé le : man Basaa a nuñlene bañ biték gwéé i mut a tabé man mee ibale bo ndi a ngwés tééda libag jé li ngwélés. Jon u ntehe ni le, maliga ma gwé ngim ngui. Mbén i yôhne iaa i nkal le: munlôm a habañ bañ mbod muda to muda a habañ bañ mbod munlôm. Ingéda u nog le maliga ma nkwo i tjai, hala we hikii mut a ntehe i homa maliga ma yéne. Mut kôba nye maliga ma njôp i ndek, hala wee maliga ma nene, ma nla habé so, ma nla habé nimil. Hala wee u ngwel maliga. Ingéda u nnog le, mataa a mbambap, hala wee maliga ma nene. Ingéda u nog le, me mpot mee, hala wee me mpot maliga. A nlo toi, hala wee ni maliga a nlo. A nwo toi, hala wee ni maliga a mal wo. A nliga toi, hala wee ni
maliga a mmal yoñ makidig.
Yaônde, 06 libui li ñyéé 1998
Nkam PONDI PONDI
http://antoinepondipondi.blogspot.com
ÔMSIÑ
Ibale mut a nkal le a mboñ bé ngim jam tole mut a nkal le a mboñ ngim jam, to u mbet, to u nkundi, wee hala nyen a yé ômsiñ. I ntén mut unu, u nkon bé woñi, i yé lôs mut, i nseehla bé ingéda a nyoñ hop. I mut a gwé lem i ômsiñ, a nhoo bé pot ndi a nhoo gwel jam jéé. Jon pot ni boñ, mam ma imaa. Ingéda mut a gwé ômsiñ, a neebe mandutu momasôna ma lôl nye inyu likidig jéé. Jon u nog le tôghu nye ma wél na.
Yaônde, 27 libui li ñyéé 1999
Nkam Pondi Pondi
http://antoinepondipondi.blogspot.com
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire